تفاوت های میلگرد سبک و سنگین چیست ؛ کدام بهتر است؟
دسترسی سریع به محتوای مقاله
تفاوت میلگرد سبک و سنگین چیست و چه اهمیتی دارد؟ آیا می‌توان هر نوع میلگرد را با هر وزنی که دارد در ساخت یک سازه به کار برد؟ در این صورت چه عواقبی در پی خواهد داشت؟ در ساخت هر سازه مهندسی، وزن سازه پس از استحکام آن اصلی‌ترین فاکتور به حساب می‌آید. البته که وزن به‌نوعی به استحکام مرتبط است و هرچه وزن یک ساختمان بیشتر باشد، مقاومت آن نیز در برابر بارهای اعمالی بیشتر است. برای رسیدن به وزن مطلوب و رعایت اصول طراحی سازه، باید که مصالحی که به کار برده می‌شوند با الزامات طراحی همخوانی داشته باشند. یکی از این عوامل، وزن میلگرد است. حال این پرسش پیش می‌آید که میلگرد سبک مناسب‌تر است یا میلگرد سنگین؟
فرق میلگرد سبک و سنگین
برای بیان فرق میلگرد سبک و سنگین، ابتدا باید به این نکته اشاره کرد که اصلاً بر چه اساسی میلگردهای سبک و سنگین تعریف می‌شوند. دراین‌باره باید گفت که میلگرد سبک به میلگردهایی گفته می‌شود که مقدار وزن آن‌ها از وزن استاندارد موجود در جدول اشتال میلگرد کمتر است. در مقابل، میلگردهایی که وزن آن‌ها در محدوده نزدیکی از وزن میلگرد در جدول اشتال است و یا کاملاً با آن مطابقت دارد، به میلگرد سنگین معروف هستند.
هر یک از این دو نوع میلگرد سبک و سنگین دارای خواص و کاربردهای مخصوص به خود هستند و این‌طور نیست که گفته شود یکی نسبت به دیگری برتری مطلق دارد. تفاوت میلگرد سبک و سنگین تنها ازاین‌جهت اهمیت دارد که با مشخصات و خواص هر یک آشنا شویم و با مقایسه بهتر آن‌ها، کاربردهای معمول هر یک را بشناسیم تا یک سازه مهندسی دقیق و قابل‌اطمینان بسازیم.
مهم ترین تفاوت های میلگرد سبک و سنگین
شاید بتوان گفت که اصلی‌ترین تفاوت میلگرد سبک و سنگین، وزن آن‌هاست. این تفاوت در وزن، تفاوت در استحکام، دوام، فرآیند ساخت، کاربرد و قیمت را به همراه دارد. در ادامه به مقایسه میلگرد سبک و سنگین مطابق با معیارهای یادشده می‌پردازیم.
تفاوت در وزن
اصلی‌ترین فرق میلگرد سبک و سنگین، وزن آن‌هاست. میلگردهای سبک‌تر معمولاً شامل سایزهای 8 تا 14 می‌شوند. میلگردهای سنگین نیز معمولاً از سایزهای 16 تا 40 هستند.
تفاوت در استحکام
میلگرد سبک به دلیل وزن کمتر، استحکام کمتری هم نسبت به میلگرد سنگین ارائه می‌دهد. اما در برخی کاربردها تنها استفاده از همین میلگردهای سبک ممکن است. میلگردهایی که در خم‌کاری به کار برده می‌شوند اکثراً از نوع سبک هستند. بااین‌حال، میلگردهای سنگین که استحکام بالاتری دارند، به دلیل میزان کربن بیشتر، اغلب شکننده‌تر از میلگردهای سبک هستند.
تفاوت در فرآیند ساخت
میلگردهای سبک به دلیل قالب‌های کوچک‌تری که دارند و نیز نیاز به دقت بالا در ساخت آن‌ها، از فرآیند تولید پیچیده‌تری برخوردارند. در مقابل اما میلگردهای سنگین در قالب‌های بزرگ‌تری شکل‌دهی می‌شوند و فرآیند ساخت ساده‌تری دارند.
تفاوت از نظر استاندارد
از نظر استاندارد قدیمی روسی که هنوز هم میلگردها در ایران مطابق با آن طبقه‌بندی می‌شوند، 4 نوع میلگرد شامل A1، A2، A3 و A4 موجود است. میلگردهای A1 و A2 در دسته میلگردهای سبک قرار می‌گیرند. میلگرد A1 ساده و بدون آج است و به همین دلیل وزن سبکی دارد. میلگرد A2 نیز بااینکه آجدار است اما شکل آج آن ساده بوده و این نوع میلگرد نیز در دسته میلگردهای سبک قرار می‌گیرد. اما میلگردهای A3 و A4 به دلیل آج‌های پیچیده‌تری که دارند، از لحاظ وزنی سنگین‌تر هستند. با میلگرد A4 و خواص و کاربرد آن در این لینک آشنا شوید.
تفاوت در کاربرد
انواع میلگرد سبک در کاربردهایی مانند خم‌کاری، حفاظ‌های سازه و نیز به‌عنوان تقویت‌کننده به کار برده می‌شوند. اما میلگردهای سنگین در ساخت سازه‌های بزرگ و سنگین و هر نوع کاربردی غیر از خم‌کاری قابل‌استفاده هستند. تردی زیاد میلگردهای سنگین منجر به شکست آن‌ها در حین خم‌کاری می‌شود.
تفاوت در قیمت
میلگردهای سبک دارای قیمت بیشتری نسبت به نوع سنگین هستند. دلیل این امر به تعداد بیشتر شاخه‌های میلگرد سبک موجود در هر بندیل میلگرد مربوط می‌شود. بدین ترتیب، خریداران تعداد میلگرد بیشتری را با خرید میلگرد سبک دریافت خواهند کرد. اما این یک معامله دو سر برد است. چراکه فروشنده نیز میلگردها را به‌صورت کیلویی خریداری می‌کند و به‌صورت شاخه‌ای به فروش می‌رساند.
جدول برندهای میلگرد ایران
| نام برند | استان/محل کارخانه | دسته‌بندی | سایز تولیدی (میلی‌متر) | گریدها | جایگاه در بازار |
|---|---|---|---|---|---|
| ذوب‌آهن اصفهان | اصفهان | سنگین | ۸ تا ۳۲ | A2, A3 | قدیمی‌ترین و معتبرترین؛ مرجع قیمت‌گذاری |
| فولاد خراسان (نیشابور) | خراسان رضوی | سنگین | ۸ تا ۳۲ | A2, A3, A4 | بزرگ‌ترین تولید شرق کشور |
| فولاد کویر کاشان | اصفهان (کاشان) | سنگین | ۸ تا ۳۲ | A3, A4 | میلگرد مرغوب، مورد تأیید پروژه‌های ملی |
| فولاد میانه | آذربایجان شرقی | سنگین | ۸ تا ۳۲ | A2, A3 | کیفیت بالا، پرمصرف در شمال‌غرب |
| فولاد بافق یزد | یزد | سنگین | ۸ تا ۳۲ | A2, A3 | قیمت متعادل، کیفیت قابل‌قبول |
| فایکو (فولاد مازندران) | مازندران (ساری) | سنگین | ۸ تا ۳۲ | A2, A3 | برند معتبر شمال کشور |
| فولاد شاهرود | سمنان (شاهرود) | سنگین | ۸ تا ۳۲ | A2, A3 | مورد اعتماد در شمال‌شرق |
| گروه ملی فولاد اهواز | خوزستان (اهواز) | سنگین | ۸ تا ۴۰ | A2, A3, A4 | یکی از قدیمی‌ترین و پرظرفیت‌ترین‌ها |
| مجتمع ظفر بناب | آذربایجان شرقی (بناب) | سبک | ۸ تا ۳۲ | A2, A3 | پرمصرف و اقتصادی در شمال‌غرب |
| فولاد سیادن ابهر | زنجان (ابهر) | سبک | ۸ تا ۳۲ | A2, A3 | میلگرد اقتصادی بازار قزوین و زنجان |
| فولاد آناهیتا گیلان | گیلان (رشت) | سبک | ۸ تا ۳۲ | A2, A3 | برند محبوب شمال کشور |
| فولاد حسن‌رود (رشت) | گیلان (حسن‌رود) | سبک | ۸ تا ۲۵ | A2 | بیشتر برای ساختمان‌های کم‌طبقه |
| فولاد پرشین/ماهان | البرز/قزوین | سبک | ۸ تا ۲۰ | A2, A3 | پرمصرف در بازار تهران و البرز |
| میلگرد راد همدان | همدان | سبک | ۸ تا ۳۲ | A2, A3 | وزن سبک‌تر از اشتال، اقتصادی |
میلگرد سبک بهتر است یا سنگین؟
تا به اینجا با تفاوت میلگرد سبک و سنگین آشنا شدیم و حال نوبت به انتخاب و خرید محصول فرا رسیده است. در اینجا این پرسش پیش می‌آید که با وجود این تفاوت‌ها و برتری هر کدام از میلگردهای سبک و سنگین در بخش‌هایی خاص، خرید کدام‌یک توصیه می‌شود؟
در پاسخ باید گفت که انتخاب از بین میلگرد سبک و سنگین تنها به نوع پروژه و کاربرد بستگی دارد و اینکه طراحان و معماران در نقشه‌های خود چه مقدار وزن، استحکام و خمش را برای سازه مدنظر تعریف کرده‌اند. بنابراین، در هنگام انتخاب و خرید میلگرد باید از انتخاب سایز و گرید گرفته تا تعداد شاخه و غیره به الزامات طراحی و ساخت رجوع کنید.
میلگردهای سبک و سنگین بازار آهن
انواع برندهای تولیدکننده میلگرد در بازار آهن به دلیل استفاده از استانداردهای مختلف در خط تولید دارای میلگردهایی با وزن‌های مختلف هستند. تفاوت وزن میلگرد در برندهای مختلف به‌طور مستقیم به روش تولید، ترکیب شیمیایی فولاد، تنظیمات نورد و سیاست‌های کارخانه برمی‌گردد. بعضی کارخانه‌ها مثل ذوب‌آهن اصفهان یا کویر کاشان، میلگرد را دقیقاً مطابق جدول اشتال و استانداردهای ملی تولید می‌کنند، به همین دلیل میلگرد آن‌ها سنگین‌تر بوده و خیال پیمانکاران بابت استحکام سازه راحت‌تر است. در مقابل، برخی تولیدکنندگان برای کاهش مصرف مواد اولیه، صرفه‌جویی در هزینه و قیمت رقابتی، میلگرد را کمی باریک‌تر از استاندارد می‌سازند که به آن «میلگرد سبک» می‌گویند. این کاهش وزن ممکن است در ظاهر به سود خریدار تمام شود چون هزینه تمام‌شده پایین‌تر می‌آید، اما در پروژه‌های مقاومتی و سازه‌های سنگین می‌تواند به‌معنای کاهش استحکام و افزایش ریسک ایمنی باشد. به زبان ساده، تفاوت وزن میلگردها حاصل انتخاب میان کیفیت مطمئن یا صرفه‌جویی اقتصادی است. به همین دلیل، انتخاب بین میلگرد سبک یا سنگین باید متناسب با نوع پروژه و حساسیت سازه انجام شود. از انواع میلگردهای سبک و سنگین در بازار ایران می توان به کارخانه های زیر اشاره کرد:
تولیدکنندگان میلگرد سنگین
وزن نزدیک یا مطابق جدول اشتال، مناسب پروژه‌های مقاومتی
- ذوب‌آهن اصفهان: قدیمی‌ترین و معتبرترین میلگرد بازار، سایز ۸ تا ۳۲.
- فولاد خراسان (نیشابور): میلگرد آجدار A2 تا A4، سایز ۸ تا ۳۲.
- فولاد کویر کاشان: میلگرد مرغوب A3 و A4، مورد اعتماد پروژه‌های ملی.
- فولاد میانه (آذربایجان شرقی): دارای تنوع بالا در سایز و از میلگردهای پرتقاضا در شمال‌غرب.
- فولاد بافق یزد: دارای کیفیت مطلوب و قیمت متعادل.
- میلگرد فایکو: تولیدکننده معتبر شمال کشور.
- میلگرد شاهرود: تولید میلگرد آجدار A2 و A3 با وزن نزدیک به اشتال.
- میلگرد گروه ملی فولاد اهواز: یکی از قدیمی‌ترین تولیدکنندگان میلگرد در سایز ۸ الی ۴۰
تولیدکنندگان میلگرد سبک
وزن کمتر از اشتال، اقتصادی‌تر، مناسب پروژه‌های کوچک‌تر
- مجتمع فولاد ظفر بناب: تولیدکننده میلگرد آجدار A2 و A3 با قیمت رقابتی
- مجتمع فولاد سیادن ابهر: تولیدکننده میلگرد سبک A2 و A3.
- فولاد آناهیتا گیلان: پرتقاضا در شمال کشور.
- فولاد حسن‌رود (رشت): با محصول اصلی میلگرد A2 سبک.
- فولاد پرشین/ماهان: تولیدکننده سایزهای ۸ الی ۲۰ با تقاضای بالا در تهران و البرز.
- میلگرد راد همدان (رادغرب): تولیدکننده میلگرد آجدار A2 و A3 با وزن سبک‌تر از اشتال و مناسب ساختمان‌های سبک
جمع بندی
تفاوت میلگرد سبک و سنگین در درجه اول وزن آن‌هاست. میلگردهای سبک وزن کمتری نسبت به وزن استاندارد دارند و میلگردهای سنگین از وزنی مطابق استاندارد و یا بسیار نزدیک به آن برخوردارند. تفاوت در وزن میلگرد سبک و سنگین به تفاوت در خواص، کاربرد و قیمت آن‌ها منجر می‌شود. برای انتخاب از بین آن‌ها نیز باید که با توجه به نوع سازه، مقدار خواص مکانیکی لازم و نیز محاسبات طراحی عمل شود.
