آینده نزدیک صادرات جهانی فولاد؛ فرصت یا تهدید؟
دسترسی سریع به محتوای مقاله
با توجه به شرایط اقتصادی و سیاسی کنونی، از جمله نوسانات نرخ ارز، محدودیت‌های تجاری، تغییرات در سیاست‌های تعرفه‌ای کشورها و نیز جنگ میان ایران و اسرائیل، پیش‌بینی می‌شود که صادرات جهانی فولاد در کوتاه‌مدت با نوسانات قابل‌توجهی روبه‌رو شود. در برخی مناطق، رکود اقتصادی و کاهش تقاضا ممکن است تأثیر منفی بر میزان صادرات داشته باشد؛ در حالی که تعدادی از کشورها تلاش می‌کنند با تقویت مزایای رقابتی خود، سهم بیشتری از بازارهای بین‌المللی را به دست آورند.
در چنین شرایطی، آگاهی از آخرین تحولات بازار جهانی فولاد و روند صادرات آن، برای فعالان این صنعت از اهمیت بالایی برخوردار است. برای دسترسی به تحلیل‌های به‌روز، اخبار موثق و گزارش‌های تخصصی کانال تلگرام فولادایرانیان گزینه‌ای مفید و قابل اعتماد به شمار می‌رود.
افق صنعت فولاد در سال 2025 و فراتر از آن
صنعت جهانی فولاد برنامه ریزی کرده که برای سال های 2025 الی 2027 افزایش ظرفیت تولید را تا سقف 6.7% رقم بزند. در صورت تحقق این امر، مازاد عرضه جهانی شدت می‌گیرد.. پیش‌بینی می‌شود اقتصادهای آسیایی به رهبری چین و هند، 58% از این ظرفیت جدید را به خود اختصاص دهند. سرمایه‌گذاری‌های برون‌مرزی در حدود 16%از کل ظرفیت جدید فولاد که از سال 2025 به بعد اضافه می‌شود را شامل می‌شود. نکته حائز اهمیت این است که بازار فولاد چین؛ همواره نقش پیشتاز را در این سرمایه‌گذاری‌ها ایفا کرده است.
رکود تقاضا و افت سود؛ چالش‌های جدید تولیدکنندگان فولاد
با توجه به پیش‌بینی‌ها مبنی بر رشد حداقلی تقاضا، (حتی در خوش‌بینانه‌ترین سناریوها)، نرخ بهره‌برداری از ظرفیت تولید ممکن است بار دیگر تا 70% کاهش یابد. این موضوع حتی بر تولیدکنندگان بسیار رقابتی صنعت فولاد، فشار قابل توجهی وارد می‌کند. در حال حاضر، قیمت فولاد نسبت به اوج خود در سال 2021 افت چشمگیری داشته و به سطوح تاریخی پایین‌تری رسیده است؛ هرچند که نشانه‌هایی از تثبیت و کف‌سازی در بازار مشاهده می‌شود. شرکت‌های فولادی پس از تجربه سودآوری نسبتاً قوی در سال 2021، با افت شدید سود روبه‌رو شده‌اند.
پرداخت یارانه، بر بازار جهانی فولاد چه تاثیری دارد؟
رقابت در صنعت فولاد همچنان به دلیل نبود شرایط برابر، عملکرد ضعیفی دارد. برخی دولت‌ها با اجرای سیاست‌هایی مانند حمایت از صنعتی‌سازی، تقویت یا توسعه صنعت داخلی فولاد، کاهش وابستگی به واردات و پشتیبانی غیرمستقیم از صنایع پایین‌دستی، به طور گسترده در بازار دخالت می‌کنند.
یارانه‌های فولادی، به ویژه در مناطق با رشد سریع ظرفیت تولید؛ مانند چین، منطقه MENA و کشورهای آسه‌آن (ASEAN) همچنان پابرجا بوده و حتی پررنگ‌تر شده‌اند. نرخ یارانه‌دهی چین 10 برابر میانگین کشورهای عضو OECD (سازمان همکاری و توسعه اقتصادی) است. این حمایت‌ها مواردی مثل وام‌های ارزان‌قیمت، نرخ انرژی مصرفی، کمک‌های مالی مستقیم و معافیت‌های مالیاتی را شامل می‌شود. چنین سیاست‌هایی، رقابت را از دو طریق مختل می‌کنند که عبارت‌اند از:
- ادامه فعالیت واحدهایی که در شرایط عادی باید تعطیل شوند.
- تشویق به سرمایه‌گذاری‌هایی که از نظر تجاری توجیه‌پذیر نیستند.
افزایش بی‌سابقه صادرات چین و موج جدید اقدامات تجاری جهانی
در سال‌های اخیر، صادرات فولاد از اروپا و کشورهای مستقل مشترک‌المنافع، از جمله اوکراین کاهش چشمگیری داشته است. در حالی که صادرات مناطق آسیایی و خاورمیانه / شمال آفریقا و به ویژه چین به شدت افزایش یافته است. چین در سال 2024 با صادرات118 میلیون تن فولاد، رکورد زد.
افزایش صادرات ارزان‌قیمت فشار زیادی بر بازارهای جهانی وارد کرده و باعث شده پرونده‌های ضد دامپینگ جهش یابند. 19 کشور در سال 2024 مجموعاً 81 پرونده جدید باز کردند که حدود 80٪ از آن‌ها را علیه تولیدکنندگان آسیایی و حدود یک سوم را مستقیماً علیه چین تنظیم کردند. بسیاری از کشورها نیز تعرفه‌های گسترده‌ای برای حمایت از صنعت فولاد خود وضع کرده‌اند.
تولیدکنندگان تحت محدودیت‌های تجاری با تغییر بازار یا دور زدن قوانین از طریق کشورهای واسطه، قادرند فشارها را کاهش دهند. بر اساس گزارش OECD، بین سال‌های 2013 تا 2020، حدود 21.5 میلیون تن فولاد به ارزش 13.3 میلیارد یورو از مسیرهای مشکوک جابه‌جا شده است که باعث شده کشورها تدابیری برای مقابله با این روند اتخاذ کنند. همچنین اگر قصد دارید اخبار بازار اسلب و بیلت روسیه را دنبال کنید، می‌توانید صفحه آن را دنبال کنید.
چالش‌های کربن‌زدایی صنعت فولاد کدام‌اند؟
مازاد ظرفیت در صنعت فولاد، سودآوری و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و کربن‌زدایی را محدود کرده است. با اینکه جهان به سمت کاهش آلایندگی پیش می‌رود، بیش از 40% ظرفیت جدید فولادسازی تا سال 2027 همچنان با روش‌های پرکربن تولید خواهد شد.
تغییر مسیر به سمت تولید پاک، نیازمند سرمایه‌گذاری سنگین در بهبود بهره‌وری انرژی، استفاده از سوخت‌های پاک، فناوری‌های نو و سیستم‌های جذب کربن است. بررسی‌ها نشان می‌دهد 74% شرکت‌ها به‌دنبال فناوری‌های جذب و ذخیره کربن، 52% به‌دنبال تولید با هیدروژن، و 11% نیز روی فناوری‌های جدید اکسید آهن هستند.
با توجه به نیاز این فناوری‌ها به سنگ‌آهن باکیفیت و انرژی تجدیدپذیر، انتظار می‌رود که در سال‌های آینده، جغرافیای تولید و تجارت جهانی فولاد دچار تغییرات اساسی شود.
تعرفه 50 درصدی ترامپ، فرصت یا تهدید برای صنعت فولاد ایران
به دنبال جنگ تعرفه‌ای میان آمریکا و قدرت‌های اقتصادی، ترامپ تعرفه واردات فولاد را از25% به 50% افزایش داد. این تصمیم ناگهانی، بازارهای فولاد و سهام در آمریکا، اروپا و آسیا را با نوسانات شدید روبرو کرد و واکنش بین‌المللی را برانگیخت.
جالب اینجاست که این تعرفه افزایش 50 درصدی آمریکا، بر صادرات فولاد ایران تاثیر چندانی ندارد. زیرا به دلیل تحریم‌های آمریکا، سالهاست که صادرات فولاد ایران به این کشور متوقف شده است. اما این تصمیم می‌تواند به صورت غیر مستقیم در کوتاه‌مدت یا بلندمدت، صادرات فولاد ایران را تحت تاثیر قرار دهد.
در کوتاه‌مدت، افزایش چشمگیر قیمت فولاد در بازار جهانی، ممکن است قیمت محصولات صادراتی ایران را افزایش دهد. در این صورت، ایران می‌تواند از مشتریان منطقه‌ای خود مانند عراق و عمان، حاشیه سود بیشتری کسب کند. از سوی دیگر، افزایش حضور کشورهایی مانند چین، کره جنوبی و برزیل، رقابت را برای ایران دشوارتر می‌کند. این موضوع ممکن است با کاهش قیمت‌ها در منطقه، سهم بازار ایران را کاهش داده و حاشیه سود صادرکنندگان ایرانی را محدود کند. بنابراین، اگرچه تعرفه‌های آمریکا در کوتاه‌مدت ممکن است برای صادرکنندگان ایرانی سودآور باشد، اما در بلندمدت به دلیل حضور رقبا و همچنین وجود تحریم‌ها، این فرصت به تهدید تبدیل می‌شود.
تقویت چشم‌انداز فولاد با همگرایی جهانی
افزایش صادرات فولاد ارزان‌قیمت از چین، بازارهای جهانی را با اختلال جدی مواجه کرده و تنش‌های تجاری را افزایش داده است. با توجه به رشد کند تقاضا و افزایش ظرفیت تولید، انتظار می‌رود این روند در کوتاه‌مدت نیز ادامه یابد. برای جلوگیری از تشدید بحران در بلندمدت، باید تلاش برای رفع عدم تعادل ساختاری میان ظرفیت تولید و تقاضای جهانی فولاد افزایش یابد.
در این میان، همکاری میان کشورهایی که از مازاد ظرفیت آسیب دیده‌اند، از طریق تبادل داده، دانش و تجربه می‌تواند به کاهش اثرات منفی این بحران کمک کند. در مجموع، افزایش همکاری‌های بین‌المللی میان دولت‌ها و فعالان صنعت، نقش مهمی در کاهش تنش‌های تجاری و بهبود چشم‌انداز بلندمدت صنعت فولاد ایفا می‌کند. حضور فعالانه بازیگران اصلی صنعت فولاد، در این مسیر امری ضروری است.
منبع: oecd.org
سؤالات متداول
- چه عواملی بر بی‌ثباتی بازار جهانی فولاد تأثیر می‌گذارند؟
افزایش صادرات ارزان‌قیمت، رشد مازاد ظرفیت و موانع تجاری، از جمله مواردی هستند که نوسانات شدید در بازار جهانی فولاد ایجاد می‌کنند.
- چشم‌انداز سودآوری صنعت فولاد چگونه است؟
با رشد ضعیف تقاضا و افزایش ظرفیت، سودآوری کاهش یافته و فشار بر تولیدکنندگان بیشتر خواهد شد.
- مهم‌ترین مانع کربن‌زدایی در صنعت فولاد چیست؟
مازاد ظرفیت و نیاز به سرمایه‌گذاری سنگین باعث کندی در مسیر کربن‌زدایی شده است.
