روش های خمکاری میلگرد و ضوابط اجرایی آن‌ها
دسترسی سریع به محتوای مقاله
باوجوداینکه میلگردها در سازه‌های بتنی در ساخت ستون و فونداسیون به‌صورت طولی مورداستفاده قرار می‌گیرند، اما نیاز است تا با قلاب‌ها و یا اجزایی مهار شوند. همچنین، برای تحمل نیروهای برشی و لنگرهای ممان منفی، مش بندی و جلوگیری از بیرون زدن میلگردهای طولی در اثر کمانش، نیاز به میلگردهایی است که تغییر شکل‌هایی به شکل خم در آن‌ها ایجاد شود. بنابراین، انواع روشهای خم کردن میلگرد اهمیت می‌یابند. برای آشنایی با نحوه خم کردن میلگرد آجدار و ضوابط و نکات آن با ما همراه باشید.
خمکاری میلگرد چگونه انجام می شود؟
خمکاری میلگرد به ایجاد تغییر شکل دائم در میلگرد و بدون اینکه به شکستگی برسد گفته می‌شود. برای این منظور، به یک نقطه از میلگرد که محل ایجاد خم است، نیرو وارد می‌شود به‌گونه‌ای که سطح بیرونی میلگرد تحت کشش و سطح درونی خم تحت نیروی فشاری قرار می‌گیرد. زاویه این خم نیز با توجه به نوع خم و کاربرد متفاوت خواهد بود. برای اینکه خم به‌خوبی در میلگرد ایجاد شود، نیرو باید از حد مطلوب فراتر نرود تا موجب شکست میلگرد نشود.
انواع خم میلگرد
بر اساس نوع خم ایجادشده در میلگردها، انواع مختلفی از آن‌ها ایجاد می‌شوند که در کاربردهای عمرانی بسیار شناخته‌شده هستند. این میلگردها، بر اساس نوع کاربردشان در ساختمان به حالت‌های مختلفی خم می‌شوند و شکل متفاوتی دارند. در همین راستا میتوان به انواع میلگرد خمکاری شده و کاربرد هر یک اشاره کرد:
- میلگرد راستا: افزایش مقاومت کششی بتن
- میلگرد خاموت: جلوگیری از بیرون‌زدگی میلگردهای طولی در اثر کمانش، جلوگیری از گسترش ترک در بتن و تحمل نیروهای برشی
- میلگرد ادکا (اوتکا): تحمل نیروهای برشی و لنگرهای منفی در تیرهای تکیه‌گاهی
- میلگرد سنجاقی: از میلگرد سنجاقی برای بهبود استحکام برشی خاموت‌ها و ایجاد اتصال بین میلگردهای طولی و خاموت استفاده می‌شود
- میلگرد رکابی: در امتداد نگه‌داشتن میلگردهای طولی و عمودی در بتن و دیوارها به شکل حرف U یا در مش بندی آرماتور
- میلگرد خرک: استفاده در بتن‌ریزی‌های کف و ساخت فونداسیون و نیز قرار دادن دو شبکه متوالی افقی با فاصله‌ای معین در داخل قالب
بهترین روش خم کردن میلگرد
روش های خمکاری میلگرد از نظر دمایی به دو دسته گرم و سرد تقسیم می‌شوند. اما از بین این دو، روش سرد مناسب‌تر است. چراکه خمکاری میلگرد به روش گرم سبب افت خواص میلگرد ازجمله کاهش استحکام کششی آن می‌شود. ضمن اینکه، ایجاد انحنای ثابت از طریق استفاده از خمکاری سرد امکان‌پذیر خواهد بود. در ادامه مهم‌ترین روشهای خمکاری سرد میلگردها را بررسی خواهیم کرد.
روش دستی خمکاری میلگرد
خمکاری میلگرد به‌صورت دستی برای میلگردهای با قطر کمتر از 12 میلی‌متر امکان‌پذیر است. برای خم کردن میلگردهای با قطر بالای 12 باید از دستگاه‌های مخصوص استفاده کرد. در این روش، صفر تا صد خم کردن میلگرد توسط اپراتور انجام می‌شود. ابزارهای موردنیاز برای خمکاری میلگرد عبارت‌اند از:
- میز خمکاری میلگرد
- صفحه خمکاری میلگرد
- آچار مخصوص خمکاری میلگرد
روش برقی یا اتوماتیک خمکاری میلگرد
میلگردهای با قطر بالاتر از 12 میلی‌متر را نمی‌توان به روش دستی خم کرد و برای این منظور از روشهای ماشینی و دستگاه‌های مخصوص استفاده می‌شود. این روش‌ها به‌صورت اتوماتیک بوده و برخلاف روش دستی، به مهارت چندانی نیاز ندارند.
دستگاه خاموت‌زن
خاموت نوعی آرماتور عرضی بوده که وظیفه افزایش استحکام بنا را در برابر نیروهای برشی و پیچشی بر عهده دارد. این دستگاه به حالت‌های اتوماتیک یا نیمه اتوماتیک قادر به خم کردن میلگردها و نیز ایجاد الگوهای دایره‌ای یا چهارگوش و برش میلگرد است. خاموت در این روش تا سایز 32 و زوایای مختلف قابل‌تولید هستند. این دستگاه‌ها چه در حالت اتوماتیک و چه نیمه اتوماتیک از قسمت‌های مختلفی چون نوار، سیم و میله تشکیل‌شده‌اند.
دستگاه خم کن پرتابل برقی
ساده‌ترین نوع از دستگاه خم کن پرتابل برقی، دستگاه پدالی است که در آن میز دستگاه به شکل یک دستگاه برقی درآمده است و حرکت آچار در این روش با نیروی الکتریکی انجام می‌شود. در خمکاری میلگرد به این روش، ابتدا محل خم میلگرد علامت‌گذاری می‌شود. به دلیل اینکه در زمان خم شدن میلگرد، نیروی وارده میلگرد را به سمت عقب هل می‌دهد، یک خار (به‌خصوص برای ساختن خاموت) به‌اندازه طول خم میلگرد روی صفحه قرار می‌دهند تا میلگرد را ثابت نگه دارد. سپس برای حرکت دادن میلگرد و خم نمودن آن، پدال را فشار می‌دهند.
با فشردن پدال، یک میله فولادی که جای آچار را در این دستگاه گرفته است، حرکت کرده و بر میلگرد نیرو وارد می‌کند و این‌چنین، میلگرد خم می‌شود. زاویه‌ی خم میلگرد به میزان حرکت اهرم بستگی دارد. مکانیزم حرکت اهرم بسته به نوع ماشین متفاوت است اما معمولاً توسط تنظیم یک پیچ که در بغل دستگاه قرار دارد، میزان دوران اهرم مشخص می‌شود. اهرم بر روی یک دیسک قرار داشته و به‌وسیله جریان برق حرکت می‌کند.
دستگاه هیدرولیک خمکاری میلگرد
میلگردهای با قطر بالا را که خمکاری آن‌ها دشوار است به این روش خم می‌کنند. خم کردن میلگرد در این روش به‌وسیله اعمال نیرو توسط یک بازوی هیدرولیکی انجام می‌شود. برای این منظور، ابتدا محل خم میلگرد مشخص شده و فک نگهدارنده دستگاه روی این محل فیکس می‌شود و بازوی هیدرولیکی که حکم آچار F را دارد، به حرکت در آمده و میلگرد را خم می‌کند. در نوع دیگر از دستگاه هیدرولیک خمکاری میلگرد که روی زمین قرار می‌گیرد، فک نگهدارنده در بالای دستگاه و یک بازوی متحرک در قسمت پایین آن قرار دارند. فاصله بین فک و بازوی متحرک به اندازه قطر میلگرد باز می‌شود و با قرارگیری میلگرد در بین آن، بازو به حرکت درمی‌آید. با قرارگیری فک ثابت دستگاه در قسمت خم میلگرد، نیروی اعمالی از جانب بازوی هیدرولیک منجر به خم شدن میلگرد می‌شود.
ضوابط و اصول خم کردن میلگرد
اصول و ضوابط خمکاری میلگرد در تمامی روشهای خم کردن یکسان بوده و به شرح زیر هستند:
- خمکاری میلگرد باید به روش سرد انجام شود. چون‌که روشهای گرم، افت خواص را برای میلگردها به همراه خواهند داشت. تنها در شرایطی میتوان از روشی غیر از روش سرد استفاده کرد ناظر اجازه چنین کاری را صادر نماید.
- تفاوت در سرعت خمکاری با توجه به نوع فولاد و دمای محیط که باید به آن توجه شود.
- خمکاری نباید در محیط سرد و شرایطی که دمای میلگرد از ۵- درجه سانتی‌گراد کمتر است، انجام شود.
- باز کردن خم و خمکاری مجدد میلگرد، تنها در صورت اجازه دستگاه ناظر امکان‌پذیر است که در این شرایط نیز میلگردها باید از نظر سلامت و ترک‌خوردگی بررسی شوند.
- خمکاری میلگردهایی که یک سر آن‌ها در بتن قرار دارد تنها در صورتی ممکن است که دستگاه ناظر اجازه دهد.
- وجود انحنای ثابت در خم آرماتور مهم است. بدین منظور توصیه می‌شود از روش مکانیکی و ماشین مجهز به فک خم کن استفاده شود. همچنین خمکاری باید با یک‌بار عبور و با سرعت ثابت انجام شود.
- دستگاه خمکاری برقی، دستگاهی مناسب برای خمکاری انواع میلگرد با سرعت و دقت کافی به شمار می‌رود.
جدول طول خم میلگرد
قطر استاندارد خمکاری میلگردها با توجه به جنس و سایز آن‌ها متفاوت بوده و نیز باید در نظر داشت که برای هر نوع میلگرد خمکاری در چه زاویه و طولی انجام می‌پذیرد. در جدول زیر استاندارد قطر خم میلگرد بر اساس نوع فولاد به‌کاررفته در آن و نیز سایز میلگرد آورده شده است.
جمع‌بندی
خمکاری میلگرد به‌منظور ساخت میلگردهایی مانند خاموت، میلگرد راستا، میلگرد ادکا، میلگرد سنجاقی، میلگرد رکابی و میلگرد خرک بسیار حائز اهمیت بوده و باید مطابق با اصول و ضوابط خاصی نیز انجام شود. برای این منظور، روشهای مختلفی وجود دارد که به دو دسته دستی و اتوماتیک تقسیم می‌شوند. دستگاه خاموت زن، دستگاه خم کن پرتابل برقی و دستگاه خمکاری هیدرولیک از مهم‌ترین ابزارهای خمکاری میلگرد هستند.
سؤالات متداول
1- بهترین روش خمکاری میلگرد کدام است؟
روشهای اتوماتیک دقت و سرعت بالاتری دارند که میتوان به دستگاه خاموت زن، خم کن پرتابل برقی و خم کم هیدرولیک اشاره کرد.
2- آیا میتوان از میلگردی که دو بار خم شده است استفاده کرد؟
خیر؛ استفاده از میلگردی که دو بار خمکاری شده است بههیچعنوان توصیه نمیشود.
3- قطر استاندارد برای خمکاری انواع میلگرد چگونه قابل‌تعیین است؟
برای این منظور باید به جنس و سایز میلگرد توجه شود. استفاده از جدول خم میلگرد بسیار مفید خواهد بود.