تاثیر نرخ ارز بر بازار آهن آلات (تحلیل و بررس کامل)
دسترسی سریع به محتوای مقاله
به‌عنوان کسی که نزدیک به ده سال است در بازار آهن ایران فعال بوده و با نوسانات شدید ارز، تورم افسارگسیخته و بی‌ثباتی سیاسی دست و پنجه نرم کرده، می‌خواهم تأثیر عینی این عوامل را روی بازار آهن و قیمت مقاطع فولادی به‌ویژه قیمت میلگرد، تیرآهن و ورق و نبشی و ناودانی توضیح دهم. مطالب این مقاله بر اساس داده‌های بازار آهن، گفت‌و‌گو با تولیدکنندگان و تحلیل رفتار فعالان اقتصادی تنظیم شده است تا با عوامل موثر بر قیمت آهن آلات کامل آشنا شوید.
1.وابستگی شدید بازار آهن به ارز وارداتی
با افزایش تحریم‌ها اقتصاد ایران در سال‌های اخیر به شدت به نوسانات ارز وابستگی پیدا کرده است. این وابستگی در ابتدا به صورت روانی باعث تغییر قیمت کالاها شده و در ادامه با افزایش تورم و هزینه‌ها با گران شد قیمت‌ها می‌شود. یکی از تأثیرات نرخ ارز در بازار آهن به قیمت مواد وارداتی و افزایش هزینه‌های تولید آهن آلات مربوط می‌شود. بیشتر مواد اولیه مانند قراضه خارجی، شمش وارداتی، قطعات یدکی و ماشین‌آلات مورد نیاز خط تولید با ارز خارجی تأمین می‌شود؛ در نتیجه هر نوسان ارزی، بی‌درنگ در هزینه تولید و قیمت آهن آلات تأثیر می‌گذارد.
2.تاثیر نرخ ارز و تورم بر بازار اهن
نوسانات نرخ ارز و میزان تورم با یکدیگر وابستگی مستقیمی دارند. در ادامه به بررسی تأثیرات نرخ ارز بر تورم و هزینه تولید آهن آلات می‌پردازیم:
1-2 تأثیر افزایش هزینه مواد اولیه و انرژی بر بازار آهن
افزایش نرخ دلار به‌سرعت هزینه واردات آهن قراضه، تجهیزات و ماشین‌آلات را گران‌تر می‌کند. از این رو بروزسازی تجهیزات خط تولید در فولادی‌ها به سختی انجام شده و استهلاک تولید آهن آلات بالا می‌رود. افزون بر آن، قیمت حامل‌های انرژی (نفت، گاز، برق) نیز مستقیماً تحت تأثیر نرخ ارز و میزان تورم قرار دارد که به قیمت تمام شده تولید فولادی‌ها اضافه می‌شود.
2-2 فشار تورمی بر بازار آهن
ارز گران باعث افزایش عمومی تورم در اقتصاد می‌شود؛ این تورم بالا، قیمت داخلی خدمات و دستمزدها را بالا برده و نهایتاً بر بهای تمام شده محصولات فولادی اثر می‌گذارد. در ادامه تولیدکنندگان مجبورند این هزینه‌ها را به قیمت نهایی منتقل کنند. از طرفی تورم باعث کاهش قدرت خرید عمومی و افزایش رکود در همه بازارها می‌شود. به همین دلیل در سال‌های گذشته و افزایش تورم در بازار آهن شاهد رکود سنگین و کاهش تقاضا برای خرید آهن آلات هستیم.
3.رکود در ساختمان‌سازی و سقوط تقاضا برای آهن
بخش ساختمان‌سازی یکی از اصلی‌ترین صنایع مصرف‌کننده فولاد به ویژه میلگرد و تیرآهن بشمار می‌رود. از این رو قیمت میلگرد و قیمت تیرآهن با رونق صنعت ساختمان رابطه مستقیمی دارد. در ادامه به بررسی رابطه رکود ساختمان و بازار آهن می‌پردازیم:
3-3 واکنش بالقوه تقاضای آهن به رکود اقتصادی
گران شدن تورمی قیمت آهن و قیمت میلگرد و دیگر مقاطع باعث افزایش سقف هزینه پروژه‌ای صنعتی و ساختمانی می‌شود. از طرفی دولت برای کنترل تورم دست به اعمالی مانند سیاست‌های انقباضی می‌زند. این اعمال با کاهش نقدینگی باعث کاهش قدرت خرید مردم شده که مستقیماً رکود سنگینی را بر همه بازارها مانند بازار آهن وارد می‌کند. رکود و کاهش قدرت نقدشونگی بازده پروژه‌ها را کاهش داده و باعث خروج سرمایه از بازارها می‌شود. چیزی که در بازار مسکن ایران در سال‌های اخیر قابل مشاهده بوده و رکود چه در بخش ساخت و چه در بخش تقاضا مشاهده می‌شود.
2-3 تأثیر سرمایه‌گذاری راکد بر بازار آهن
در تجربه‌های شخصی خود دیده‌ام وقتی دلار آزاد به محدوده‌های اوج رسید، نه تنها قیمت آهن بالا رفت، بلکه پیمانکاران و سرمایه‌گذاران برای چند ماه پروژه‌های جدید را معلق کردند. این اوج قیمت ارزی با افزایش هیجانی خرید آهن باعث پیش‌خور کردن تقاضای آهن برای ماه‌های آتی می‌شود. در نتیجه، رکود سنگین در بازار آهن پس از هر اوج قیمتی ارز به وجود می‌آید و تقاضا برای آهن آلات به ویژه مقاطع طویل فولادی به‌شدت کاهش می‌یابد. این وضعیت در بهار ۱۴۰۴ بار دیگر تکرار شد؛ مقاطع فولادی پس از افرایش نرخ ارز در اواخر 1403 سال 1404 را با رکود و کاهش تقاضا شروع کردند. از این بازار آهن و بازارهای وابسته توان رقابت را از دست دادند و پروژه‌های کوچک و متوسط کلاً به حالت انتظار درآمدند.
4.تأثیرات سیاسی؛ از تحریم تا جنگ بر بازار ارز
1-4 تأثیر ریسک جنگ منطقه‌ای بر قیمت آهن
با افزایش تنش‌های منطقه‌ای قیمت آهن آلات با هر خبر منفی از سطح منطقه، مانند احتمال درگیری ایران با اسرائیل یا آمریکا، باعث جهش مقطعی نرخ دلار می‌شود. البته جنگ 12 روزه ایران و اسراییل باعث شده تا خروج سرمایه‌گذاری و رکود به اصلی‌ترین مشخصه بازار آهن تبدیل شود. به این ترتیب هرچند افزایش نرخ ارز می‌تواند باعث گران شدن مقاطع فولادی شود اما این نوسان منجر به افزایش تقاضا در بازار آهن حتی مقطعی هم دیگر نمی‌شود.
2-4 تأثیر خروج سرمایه‌گذاران بر بازار آهن
همه فعالان بازار از خریداران تا تولیدکنندگان و حتی شرکت‌های بازرگانی نیز به خطرهای ایجاد تنش منطقه‌ای و تیره تار بودن چشم‌انداز اقتصادی کشور اشاره می‌کنند. وقتی اطمینان از ثبات سیاسی و اقتصادی کاهش یابد، سرمایه‌گذاران از پروژه‌ها عقب می‌کشند و خروج آن‌ها باعث کاهش سرمایه‌گذاری کلان در صنایع مختلف مانند ساختمان‌سازی می‌شود. در نتیجه نقدینگی به شدت کاهش یافته و تقاضا برای آهن به‌طور محسوس افت می‌کند. هم‌چنین تنش‌های جنگی از اصلی‌ترین عوامل در اخلال زنجیره تأمین و عرضه آهن آلات به شمار می‌رود که باعث افزایش هزینه‌های تولید و کاهش میزان درامد تولیدکنندگان می‌شود.
5.تأثیر ارز بر مشکلات تولیدکنندگان آهن
در اقتصادی تورمی شرکت‌های فولادی مجبورند مواد اولیه، انرژی و حتی ارزی برای قطعات ماشین‌آلات را به نرخ‌های متفاوت تأمین کنند. نتیجه نهایی: هر زمانی که دلار نوسان می‌کند، تولیدکننده یا قیمت را افزایش می‌دهد یا حاشیه سود را کاهش می‌دهد. در نتیجه همواره با یک عدم قطعیت در بازار و خط تولید آهن آلات روبرو هستیم. در ادامه به بررسی بیشتر این مورد می‌پردازیم.
1-5 تأثیر نوسانات ارز بر زنجیره خط تولید
نوسانات ارزی باعث می‌شود برخی قطعات دستگاه‌ها دیرتر وارد شوند؛ مواد اولیه گران شود؛ هزینه تأمین منابع انرژی به ویژه برق و گاز و آب بالا رفته و خط تولید فولادی‌ها با ظرفیت پایین‌تر کار کند.
6.پیامدهای نوسانات ارز بر بازار آهن
از پیامدهای نوسانات ارز بر بازار و قیمت آهن آلات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بی‌ثباتی قیمت آهن آلات و عدم پیش‌بینی پذیر بودن بازار
- رکود ساخت‌وساز و کاهش شدید تقاضای آهن آلات
- خروج سرمایه و کاهش قدرت نقد شوندگی در بازار آهن
- رقابت‌پذیری کمتر و کاهش قدرت تولیدکنندگان فولادی در بازارهای منطقه‌ای
7.راهکارهای کنترل تأثیر ارز بر بازار آهن
از راهکارهای کنترل تأثیر ارز بر بازار آهن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش بودجه عمرانی و شروع پروژه‌های ساخت‌وساز دولتی
- کاهش تنش‌های منطقه و بهبود چشم‌انداز اقتصادی و سیاسی کشور
- حمایت دولت در نرخ ارز
- تخصیص ارز مبادله‌ای برای مواد اولیه
- تقویت مواد اولیه داخلی
- کاهش وابستگی به واردات قراضه و شمش
- استفاده از ابزارهای پوشش ریسک مانند بیمه‌ها
چشم‌انداز تأثیرات دلار بر بازار آهن
در پایان باید تأکید کنم نرخ ارز در ایران نه‌تنها شاخص اقتصادی، بلکه سیگنال سیاسی و روانی است. برای بازار آهن، این سیگنال تصمیم میزان تولید برای تولیدکنندگان، میزان ورود پول برای سرمایه‌گذاری، تعیین قیمت محصول و ادامه پروژه‌ها را تعیین می‌کند. اگر نتوان این سیگنال را مدیریت کرد چه از لحاظ سیاسی، اقتصادی یا ارزی می‌تواند باعث رکود نه‌تنها دوره‌ای، بلکه ساختاری شود و شبکه تولید و خرید آهن آلات را به چالش بکشد.
ارتباط قیمت دلار و قیمت آهن با اقتصاد
فولاد و بازار آهن یکی از مهم‌ترین صنایع در دنیا و نمادی از پیشرفت یک کشور به شمار می‌روند. به همین دلیل است که چین به عنوان یک غول صنعتی، هم بزرگ‌ترین تولیدکننده و هم بزرگ‌ترین مصرف‌کننده فولاد در دنیا به حساب می‌آید. کاهش رشد اقتصادی این کشور با کاهش مصرف فولاد و بهبود وضعیت اقتصادی آن با افزایش مصرف فولاد همراه است. بنابراین رشد اقتصادی با رونق بخشیدن به بخش تقاضا و مصرف آهن آلات، باعث افزایش قیمت آهن می‌شود. هم‌چنین قیمت ارز و پول ملی هم با شاخص‌های اقتصادی یک کشور همسو بوده و می‌توان از این منظر به هر دو گزینه نگاه کرد.
تاثیر قیمت ارز و دلار بر بازار آهن
در پایان باید تأکید کنم نرخ ارز در ایران نه‌تنها شاخص اقتصادی، بلکه سیگنال سیاسی و روانی است. برای بازار آهن، این سیگنال تصمیم میزان تولید برای تولیدکنندگان، میزان ورود پول برای سرمایه‌گذاری، تعیین قیمت محصول و ادامه پروژه‌ها را تعیین می‌کند. اگر نتوان این سیگنال را مدیریت کرد چه از لحاظ سیاسی، اقتصادی یا ارزی می‌تواند باعث رکود نه‌تنها دوره‌ای، بلکه ساختاری شود و شبکه تولید و خرید آهن آلات را به چالش بکشد.
خرید مواد اولیه خط تولید کارخانه‌ها
کارخانه‌های داخلی تولید فولاد برخی مواد اولیه مورد نیاز در خط تولید خود مانند سنگ‌آهن، کنسانتره، گندله، گرافیت کم سولفور، سیلیکو منیزیم، منگنز و فروسیلیکو منگنز را از کشورهای دیگر وارد می‌کنند. بدیهی است نرخ مورد معامله این مواد اولیه، ارزهای بین‌المللی و معمولاً دلار است. به همین ترتیب افزایش نرخ ارز باعث افزایش هزینه تولید و در نتیجه افزایش قیمت محصول نهایی می‌شود.
تاریخ نشان داده هرگونه نوسان قیمت دلار موجب نوسان در قیمت آهن‌آلات می‌شود.
هم‌چنین تأمین اکثر تجهیزات مورد استفاده در کارخانه‌های فولادسازی و سرویس‌های دوره‌ای و همین‌طور بازسازی این سیستم‌ها توسط کشورهای اروپایی، با توجه به نرخ ارز انجام می‌شود.
قیمت در بورس کالا
همان‌طور که می‌دانید قیمت معامله محصولات فولادی در بورس کالا یکی از معیارهای معاملات آهن‌آلات در بازار آهن است. معمولاً قیمت در بورس کالا بر مبنای قیمت پایه شروع و محاسبه می‌شود که خود این نرخ به قیمت جهانی شمش و نرخ دلار (البته نیمایی نه آزاد) وابسته است.
قیمت شمش جهانی × میانگین هفتگی دلار نیمایی × 0.95 = فرمول قیمت پایه محصولات فولادی در بورس کالا
قیمت ارز، مستقیم و غیرمستقیم بر بازار آهن تأثیر می‌گذارد
سؤالات متداول
۱. بالا رفتن نرخ ارز، چگونه باعث گران شدن قیمت آهن آلات می‌شود؟
در کوتاه مدت به صورت روانی باعث افزایش قیمت شده و در دراز مدت با افزایش هزینه‌های تولید و تورم باعث گران شدن قیمت نهایی آهن آلات می‌شود.
۲. نوسان ارز چه تأثیری روی پروژه‌های ساختمانی دارد؟
باعث افزایش هزینه ساخت و کاهش سودآوری می‌شود؛ در نتیجه بسیاری از پروژه‌ها متوقف یا به تعویق می‌افتند و رکود در ساخت‌وساز و کاهش خرید آهن آلات رخ می‌دهد.
- رابطه نرخ ارز و جنگ و قیمت آهن چیست؟
تنش‌های سیاسی باعث افزایش ناگهانی نرخ ارز می‌شود که مستقیماً قیمت آهن‌آلات را بالا می‌برد؛ حتی شایعات جنگ هم کافی است تا بازار دچار التهاب شو. هم‌چنین بروز جنگ به دلیل کاهش تقاضا باعث رکود سنگین در بازار آهن می‌شود.
