مقایسه ورق هاردوکس و ولدوکس؛ راهنمای انتخاب ورق ضد سایش
دسترسی سریع به محتوای مقاله
در تجربه کاری‌ام بارها دیده‌ام که خریداران، پیمانکاران و حتی برخی تولیدکنندگان، نام‌های «هاردوکس» و «ولدوکس» را به اشتباه به جای یکدیگر استفاده می‌کنند. درحالی‌که هر یک از این ورق‌ها با هدفی متفاوت و برای شرایط کاری خاصی طراحی شده‌اند. در این مقاله، تفاوت‌های فنی، کاربردی و تجاری این دو محصول را بررسی می‌کنم تا انتخاب آگاهانه‌تری هنگام خرید ورق ضدسایش داشته باشید.
هاردوکس (HARDOX):
محصول شناخته‌شده شرکت سوئدی SSAB و یکی از مهم‌ترین برندهای ورق ضدسایش است. بنابر بر توضیحات شرکت تولیدکننده SSAB این ورق‌ها برای کار در محیط‌هایی طراحی شده‌اند که سطح آن‌ها به‌طور مداوم در معرض ذرات ساینده یا ضربات شدید قرار دارد. هاردوکس از خانواده فولادهای کوئنچ و تمپر با سختی سطحی بالا است و در قطعاتی مانند کف و دیواره بیل و دامپر، باکت‌ها، لاینرها و کف تریپر استفاده می‌شود.
ولدوکس (WELDOX) یا Strenx:
هم‌چنین در توضیحات ولدوکس آمده در واقع به گروهی از فولادهای سازه‌ای با استحکام بالا گفته می‌شود که توسط SSAB تولید می‌شوند و اکنون در رده‌بندی Strenx قرار گرفته‌اند. این ورق‌ها برای سازه‌هایی مناسب‌اند که به استحکام زیاد و وزن کم نیاز دارند. گریدهایی مانند Weldox 700 یا Weldox 960 حداقل استحکام تسلیم مشخصی (حدود 700 یا 960 مگاپاسکال بسته به گرید) دارند. از این ورق‌ها در ساخت شاسی، بازوی جرثقیل، بوم‌ها و قطعات باربر سبک‌سازی شده استفاده می‌شود.
گریدها و مشخصات فنی هاردوکس و ولدوکس
هاردوکس:
گریدهای رایج شامل Hardox 400، 450، 500، 500 Tuf، 550 و 600 هستند. به‌عنوان مثال Hardox 450 سختی حدود 425 تا 475 برینل دارد و مقاومت بالایی در برابر سایش و ضربه ارائه می‌دهد.
ولدوکس / Strenx:
گریدهای رایج Weldox 690/700، Weldox 900/960 و بالاتر هستند. این ورق‌ها استحکام تسلیم بالایی دارند .مثلاً Weldox 700 دارای حدود 650 تا 700 مگاپاسکال استحکام تسلیمی بسته به ضخامت بوده و برای سازه‌های باربر سبک‌وزن ایده‌آل است.
نکته مهم: سختی بالا به معنای استحکام سازه‌ای بیشتر نیست. هاردوکس برای مقاومت در برابر سایش طراحی شده، درحالی‌که ولدوکس نسبت استحکام به وزن بالاتری دارد و باربری بهتری ارائه می‌دهد.
کاربرد هاردوکس و ولدوکس؛ کِی سراغ کدام برویم؟
تجربه من نشان داده است شایع‌ترین اشتباه در پروژه‌ها این است که برای قطعات باربر، از ورق هاردوکس استفاده می‌شود که استحکام کمتری داشته یا برعکس برای لاینرها از ولدوکس استفاده می‌کنند که دوام سایشی کافی ندارد.
کاربرد هاردوکس: از اصلی‌ترین کاربردهای هاردوکس می‌توان به باکت و کف دامپرها، لاینر هاسپیت‌ها، کانال‌های عبور ماسه و شن، تیغه‌های سنگ‌شکن و سطوح در تماس مستقیم با مواد ساینده اشاره کرد.
کاربرد ولدوکس/ Strenx: از اصلی‌ترین کاربردهای ولدوکس شاسی و سازه‌ای سبک‌وزن ولی استحکام بالا است. هم‌چنین بازوهای لیفتراک و جرثقیل، تراورس‌های خودروهای سنگین، اجزای سازه‌ای که نیاز به جوشکاری دقیق و تحمل بار است از دیگر کاربردهای ولدوکس به شمار می‌روند.
برندهای مطرح در بازار ایران
شرکت SSAB سوئد، مالک برندهای Hardox و Strenx، پیشتاز جهانی در تولید این ورق‌هاست. در ایران، ورق‌های ضدسایش و فولادهای استحکام بالا از طریق واردات یا تولید داخلی تأمین می‌شوند. کارخانه‌هایی مانند فولاد مبارکه و فولاد اکسین خوزستان محصولات مشابهی تولید می‌کنند که گرچه دقیقاً معادل کیفیت SSAB نیستند، اما برای بسیاری از پروژه‌های صنعتی داخلی مقرون‌به‌صرفه‌اند. این برندها در کیفیت و قیمت تفاوت دارند و بسته به پروژه می‌توان از آن‌ها استفاده کرد. در جدول زیر به‌صورت کامل همه برندهای ورق ضد سایش در بازار ایران را با هم مقایسه کرده‌ایم.
| نام برند | کشور سازنده | گریدهای رایج | مزایا | معایب | حدود قیمت (ضخامت 20 میلی‌متر) |
|---|---|---|---|---|---|
| Hardox | سوئد (SSAB) | 400، 450، 500، 550 | شناخته‌شده‌ترین برند ضدسایش، کیفیت بسیار بالا، تنوع گرید زیاد | قیمت بالا، بازار پر از نمونه تقلبی | پایه قیمت بازار (مبنا) |
| Weldox Strenx | سوئد (SSAB) | 700، 900، 1100 | استحکام کششی بسیار بالا، مناسب سازه‌های سنگین و مقاوم | برای سایش مستقیم مناسب نیست/ قیمت بالا | کمی بالاتر از هاردوکس |
| Dillidur | آلمان | 400، 450، 500 | کیفیت فوق‌العاده، طول عمر بالا، مناسب کارهای معدنی سنگین | کمیاب، قیمت بالا | 30–40٪ بالاتر از هاردوکس |
| Raex | فنلاند | 400، 450 | محصول SSAB، کیفیت خوب، قیمت مناسب‌تر | تنوع گرید کمتر | 10–15٪ پایین‌تر از هاردوکس |
| Quard | بلژیک | 400، 450، 500 | قابلیت خم‌کاری عالی، کیفیت نزدیک به هاردوکس | موجودی محدود | تقریباً برابر یا کمی کمتر از هاردوکس |
| XAR | آلمان | 400، 450، 500 | مقاومت سایشی عالی، کیفیت اروپایی | کمیاب | 20–25٪ بالاتر از هاردوکس |
| JFE-EH | ژاپن | 360، 400، 500 | کیفیت بالا، مناسب پروژه‌های حساس | قیمت بالا، کمیاب | مشابه یا بالاتر از هاردوکس |
| Baosteel / HB | چین | 400، 450 | قیمت ارزان، موجودی زیاد، مناسب پروژه‌های موقت | کیفیت پایین‌تر، طول عمر کمتر | 25–35٪ ارزان‌تر از هاردوکس |
| ضدسایش داخلی (مبارکه/اکسین) | ایران | فولاد پرمنگنز و مقاوم به سایش | قیمت بسیار پایین، دسترسی آسان | مقاومت کمتر، استاندارد گرید پایین‌تر | 40–50٪ ارزان‌تر از هاردوکس |
کاربرد هاردوکس و ولدوکس؛ کِی سراغ کدام برویم؟
تجربه من نشان داده است شایع‌ترین اشتباه در پروژه‌ها این است که برای قطعات باربر، از ورق هاردوکس استفاده می‌شود که استحکام کمتری داشته یا برعکس برای لاینرها از ولدوکس استفاده می‌کنند که دوام سایشی کافی ندارد.
کاربرد هاردوکس: از اصلی‌ترین کاربردهای هاردوکس می‌توان به باکت و کف دامپرها، لاینر هاسپیت‌ها، کانال‌های عبور ماسه و شن، تیغه‌های سنگ‌شکن و سطوح در تماس مستقیم با مواد ساینده اشاره کرد.
کاربرد ولدوکس/ Strenx: از اصلی‌ترین کاربردهای ولدوکس شاسی و سازه‌ای سبک‌وزن ولی استحکام بالا است. هم‌چنین بازوهای لیفتراک و جرثقیل، تراورس‌های خودروهای سنگین، اجزای سازه‌ای که نیاز به جوشکاری دقیق و تحمل بار است از دیگر کاربردهای ولدوکس به شمار می‌روند.
برندهای مطرح در بازار ایران
شرکت SSAB سوئد، مالک برندهای Hardox و Strenx، پیشتاز جهانی در تولید این ورق‌هاست. در ایران، ورق‌های ضدسایش و فولادهای استحکام بالا از طریق واردات یا تولید داخلی تأمین می‌شوند. کارخانه‌هایی مانند فولاد مبارکه و فولاد اکسین خوزستان محصولات مشابهی تولید می‌کنند که گرچه دقیقاً معادل کیفیت SSAB نیستند، اما برای بسیاری از پروژه‌های صنعتی داخلی مقرون‌به‌صرفه‌اند. این برندها در کیفیت و قیمت تفاوت دارند و بسته به پروژه می‌توان از آن‌ها استفاده کرد. در جدول زیر به‌صورت کامل همه برندهای ورق ضد سایش در بازار ایران را با هم مقایسه کرده‌ایم.
تفاوت‌های کلیدی هاردوکس و ولدوکس چیست؟
- از نظر هدف طراحی
هاردوکس = مقاومت به سایش و ضربه / ولدوکس = استحکام سازه‌ای و نسبت استحکام به وزن.
- از نظر سختی vs استحکام تسلیم
هاردوکس سختی (HB) بالا / ولدوکس استحکام (MPa) بالا.
- از نظر فرآیند ساخت
هر دو از گروه فولادهای کوئنچ و تمپر می‌توانند باشند، اما کنترل خواص (سختی عمقی در هاردوکس و توزیع کشش/چقرمگی در ولدوکس) متفاوت است.
- از نظر فرآوری و جوشکاری
هر دو قابل جوشکاری‌اند اما نیاز به رعایت دستورالعمل‌های جوشکاری و پیش‌گرم/پس‌گرم مخصوص دارند؛ اشتباه در جوشکاری می‌تواند منجر به ترک‌خوردگی شود.
مشکلات رایج خرید ورق ضد سایش در بازار ایران چیست؟
- برچسب جعلی: عرضه ورق‌های بی‌کیفیت با نام Hardox یا Weldox و گواهی ساخت جعلی.
- انتخاب گرید نامناسب: خرید گرید بالاتر همیشه به معنای عملکرد بهتر نیست و ممکن است فقط هزینه را افزایش دهد.
- قیمت‌گذاری و تحویل: نوسان نرخ ارز، محدودیت‌های وارداتی و زمان تحویل طولانی.
نکات مهم قبل از خرید ورق ضدسایش هاردوکس و ولدوکس
- از فروشنده گواهی آنالیز شیمیایی و مکانیکی (MTC) بخواهید.
- شماره (Heat number) را درخواست و در صورت امکان از کارخانه تولیدکننده استعلام بگیرید.
- برای هاردوکس: آزمون سختی (HBW) را چک کنید
- برای ولدوکس: مقدار ییلد و تست چقرمگی را بررسی کنید.
- از فروشنده معتبر و با سابقه در بازار خرید کنید
- به قیمت خیلی پایین نسبت به بازار مشکوک باشید (تقلب رایج است).
- شرایط جوشکاری و فرم‌دهی را قبل از سفارش روشن کنید (برخی گریدها در ضخامت‌ها یا پانچ یا برش خاص نیاز به پروسه ویژه دارند)
قیمت‌ها و عوامل مؤثر در بازار ورق ضدسایش
قیمت‌ها در بازار ورق ضدسایش به‌ویژه قیمت هاردوکس و ولدوکس بسیار پرنوسان هستند. از عوامل مؤثر بر قیمت ورق ضدسایش می‌توان به نوسان نرخ ارز، عوارض و محدودیت‌های گمرکی، میزان تقاضای پروژه‌های معدنی و راه‌سازی، ضخامت و برش سفارشی، برند تولیدکننده (SSAB گران‌تر از تولیدکننده‌های چینی) و هزینه‌های لجستیک و انبارداری اشاره کرد.
توصیه نهایی
اگر پروژه شما در تماس مداوم با عوامل ساینده است (بیل، باکت، کف بارگیری، لاینرها)، اولویت با ورق هاردوکس است. اگر هدف شما سازه‌ای سبک با استحکام بالا (شاسی، بوم، اجزای باربر) است، ورق ولدوکس/Strenx انتخاب مناسب‌تری خواهد بود. در اجرا بهترین طراحی زمانی حاصل می‌شود که هر دو ورق را باهم ترکیب کنید: اسکلت از ولدوکس و سطوح سایشی از هاردوکس.
هم‌چنین قبل از خرید ورق حتماً با تأمین‌کننده‌های معتبر مشورت کنید، گواهی‌ها را به‌دقت بررسی کنید و اگر قیمت ورق هاردوکس یا قیمت ورق ولدوکس خیلی پایین‌تر از عرف بود، ابتدا نمونه و آنالیز مستقل درخواست کنید. تجربه نشان می‌دهد که صرفه‌جویی کوتاه‌مدت با انتخاب ورق نامناسب، درنهایت هزینه‌های بسیار بیشتری در بلندمدت به همراه خواهد داشت.
