راز فاصله قیمتی عجیب میان ورق گرم و سرد چیست؟ تحلیل تازه از بازار ورق ایران

این روزها در بازار فولاد ایران شاهد افزایش قابل‌توجه فاصله قیمتی میان ورق گرم (انواع ورق سیاه) و ورق سرد (ورق روغنی) هستیم. این شکاف که پیش‌تر در محدوده طبیعی 20 تا 30 درصد بود، در برخی بازه‌ها به بیش از 50 درصد رسیده است. اما علت چیست؟ آیا تنها تفاوت فرآیند تولید چنین فاصله‌ای ایجاد کرده یا پای عوامل اقتصادی و ساختاری عمیق‌تری در میان است؟ در این مقاله، بازار ورق ایران را از منظر عرضه، تقاضا، سیاست‌گذاری و میزان انحصار بررسی می‌کنیم.

 

تفاوت فنی ورق گرم و سرد و اثر آن بر قیمت

ورق گرم در دمای بالا نورد می‌شود و معمولاً سطحی زبر و تلرانس ضخامت بیشتر دارد. هزینه تولید آن پایین‌تر است و بیشتر در صنایع ساختمانی، سازه‌ای و لوله‌سازی مصرف می‌شود. در مقابل، ورق سرد پس از نورد گرم، مجدداً طی فرآیند نورد سرد، اسیدشویی، بازپخت و پرداخت سطح تولید می‌شود؛ بنابراین دقت ابعادی، ظاهر صاف و کیفیت سطحی بالاتری دارد، اما هزینه انرژی و تجهیزات آن بالاتر است. بااین‌حال، افزایش اخیر فاصله قیمتی بین ورق گرم و سرد تنها به تفاوت تکنولوژی مربوط نیست؛ بلکه ریشه در ساختار بازار و نوسانات عرضه و تقاضا دارد.

   

بررسی عرضه و تقاضا در بازار ورق گرم (ورق سیاه)

بازار ورق گرم ایران عمدتاً تحت کنترل چند تولیدکننده بزرگ مانند ورق فولاد مبارکه اصفهان، فولاد اکسین خوزستان و فولاد گیلان است. این تمرکز تولید به معنی آن است که هرگونه تغییر در برنامه تولید یا صادرات این واحدها مستقیماً بر قیمت داخلی تأثیر می‌گذارد. از سوی دیگر، تقاضای ورق گرم بیشتر از سمت صنایع ساختمانی، پروژه‌های نفت و گاز، لوله‌سازی و سازه‌های فلزی است. هر زمان پروژه‌های عمرانی دولتی یا صادراتی فعال‌تر می‌شوند، افزایش ناگهانی تقاضا موجب رشد قیمت ورق گرم می‌شود. در مقابل، محدودیت عرضه در بورس کالا یا تأخیر در تحویل نیز گاهی باعث تشدید قیمت‌ها شده است.

 

بازار ورق سرد (ورق روغنی)؛ رقابت واردات و نوسان تقاضا

ورق سرد به دلیل کیفیت سطحی بالا، عمدتاً در خودروسازی، لوازم خانگی و صنایع فلزی دقیق مصرف می‌شود. اما بازار آن به‌مراتب رقابتی‌تر و آسیب‌پذیرتر از ورق گرم است :

• در برخی دوره‌ها، افزایش واردات ورق سرد از کشورهای آسیایی باعث افت مقطعی قیمت شده است.
• ولی به دلیل نوسانات ارزی، تعرفه‌های متغیر و تأخیر در ترخیص کالا، بازار داخلی ورق سرد در مواقعی دچار بی‌ثباتی می‌شود.

بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که خریداران و تولیدکنندگان داخلی ورق سرد همواره بین دو فشار نوسان نرخ ارز و هزینه تولید بالا گرفتار هستند.

 

انحصار در بازار ورق گرم و رقابت شکننده در ورق سرد

بازار ورق گرم در ایران نیمه انحصاری (Oligopoly) است؛ چند شرکت بزرگ سهم بالایی از تولید دارند و قیمت‌گذاری در بورس کالا نیز تا حدی تحت تأثیر تصمیم آن‌هاست. در مقابل، بازار ورق سرد ترکیبی از تولید داخلی محدود و واردات قابل‌توجه است: بنابراین از نظر ساختار، رقابتی‌تر اما ناپایدارتر است. این تفاوت ساختاری یکی از مهم‌ترین دلایل افزایش فاصله قیمتی میان ورق گرم و سرد است.

عوامل کوتاه‌مدت مؤثر بر فاصله قیمت ورق سرد و گرم

 

تغییرات در الگوی واردات (فشار بر بازار ورق سرد)

در سال‌های اخیر واردات ورق سرد و ورق‌های پوشش‌دار افزایش چشمگیری داشته است. در برخی بازه‌ها واردات ورق سرد جهش یافته و افزایش واردات دو اثر ترکیبی ایجاد کرده است:

یک اینکه فشار رقابتی بر تولیدکنندگان داخلی ورق سرد که باعث نوسان قیمت و کاهش حاشیه سود می‌شود و دو اینکه سیاست‌های تعرفه‌ای و محدودیت‌های عرضه مواد اولیه، نوسان قیمت داخلی ورق سرد را نیز افزایش داده است. به‌عبارت دیگر واردات بیشتر به‌جای یکسان‌سازی قیمت‌ها، به دلیل نامتوازنی عرضه و قواعد تجارت، باعث بی‌ثباتی و نوسان قیمتی شده است.

 

محدودیت عرضه در بازار ورق گرم (یا توزیع نامناسب عرضه)

اگرچه ایران تولیدکنندگان بزرگی در حوزه ورق گرم دارد (فولاد مبارکه، فولاد اکسین، فولاد گیلان و...)، اما نوسان در تولید، مشکلات تأمین شمش یا اسفنج، و سهمیه‌بندی/قیمت‌گذاری در بورس کالا یا بازار آزاد باعث می‌شود عرضه مؤثر به صنایع پایین‌دستی (مثل خودروسازی، لوازم‌خانگی، کانتینرسازی) نامنظم شود؛ همین نامنظمی قیمت ورق گرم را نسبت به گذشته حساس‌تر کرده است. در بعضی فصل‌ها تقاضای داخلی برای ورق گرم به‌علت پروژه‌های عمرانی یا صادرات افزایش یافته و درنتیجه شاهد نوسان شدید در قیمت ورق گرم در بازار هستیم.

 

دلایل اصلی افزایش فاصله قیمتی میان ورق گرم و سرد

1. تفاوت در ساختار بازار و سطح رقابت (انحصار در گرم، رقابت شکننده در سرد)
2. نوسانات نرخ ارز و هزینه انرژی که علاوه بر هزینه واردات ورق سرد باعث افزایش هزینه تولید ورق سرد داخلی می‌شود.
3. تغییرات تعرفه واردات و مشکلات تأمین مواد اولیه.
4. افزایش هزینه‌های تبدیل و بهره‌وری پایین در خطوط نورد سرد.
5. سیاست‌های صادراتی و سهمیه‌بندی در عرضه ورق گرم.

 

توصیه به خریداران ورق گرم و ورق سرد

(بخش کاربردی برای صنایع پایین‌دستی)

صنایع ساختمانی و عمرانی

با توجه به رکود پروژه‌های دولتی و کاهش تقاضای فصلی،دوره‌های رکودی بهترین زمان برای خریدهای عمده در قالب قراردادهای بلندمدت و شرایطی است.

 

خودروسازان و تولیدکنندگان لوازم خانگی

با توجه به نوسان در واردات ورق سرد و هزینه بالای تبدیل داخلی، فعلاً از خریدهای سنگین پرهیز کنید. خرید پلکانی با تأمین‌کنندگان معتبر توصیه می‌شود.

 

کارگاه‌ها و تأمین‌کنندگان خرد

اختلاف قیمت فعلی فرصتی برای تبدیل ورق گرم به محصولات نیمه‌ساخته (مانند تسمه یا قوطی) است؛ زیرا حاشیه سود در این بخش افزایش یافته است.

 

پیگیری نرخ ارز و سیاست‌های تجاری

هرگونه تغییر در تعرفه یا محدودیت واردات بلافاصله روی ورق سرد اثر می‌گذارد؛ بنابراین در تحلیل قیمت‌ها همیشه بازار ارز و تصمیمات تجاری را لحاظ کنید.

  [caption id="attachment_22301" align="aligncenter" width="768"] نوسانات نرخ ارز و افزایش هزینه ورق[/caption]  

توصیه به تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان ورق

(بخش بازاری و راهبردی)

افزایش شفافیت در عرضه و قیمت‌گذاری:

انتشار منظم موجودی و برنامه عرضه در بورس کالا، اعتماد بازار را تقویت و نوسانات را کاهش می‌دهد.

تنوع در محصولات و ضخامت‌ها:

بازار ورق سرد نیازمند تنوع کیفی است؛ توسعه خطوط با ضخامت پایین و کیفیت صادراتی می‌تواند فاصله قیمتی را منطقی‌تر کند.

سرمایه‌گذاری در بهره‌وری خطوط نورد سرد:

کاهش مصرف انرژی و افزایش راندمان تولید، مهم‌ترین راهکار برای کنترل هزینه تبدیل است. بازگشت تحریم‌ها بزرگ‌ترین مانع در این زمینه به شمار می‌رود.

توسعه همکاری با صنایع پایین‌دستی:

انعقاد قراردادهای تأمین مستمر با خودروسازان و تولیدکنندگان بزرگ می‌تواند ثبات قیمتی را در زنجیره فولاد ایجاد کند.

 

آینده بازار ورق ایران در مسیر تعادل یا شکاف بیشتر؟

افزایش فاصله قیمتی میان ورق گرم و ورق سرد تنها نتیجه تفاوت در تکنولوژی تولید نیست؛ بخشی ریشه در تفاوت فرآیندهای تولید و هزینه‌های تبدیل دارد و بخش بزرگ‌تری از آن به عوامل سیاستی (تعرفه و واردات)، نوسان عرضه داخلی و ساختار تمرکز بازار برمی‌گردد. در کوتاه‌مدت، اگر تعرفه‌ها و سیاست‌های ارزی تغییر نکنند، این فاصله احتمالاً در محدوده فعلی حفظ می‌شود. اما در میان‌مدت، افزایش بهره‌وری تولید، شفافیت در عرضه و سرمایه‌گذاری در خطوط نورد سرد می‌تواند بازار را به سمت تعادل قیمت و رقابت سالم‌تر هدایت کند.

 

 نتیجه نهایی برای بازار

• ورق گرم: بازار متمرکز، کم‌رقابت، اما سودآور برای تولیدکنندگان.
• ورق سرد: بازار رقابتی‌تر، حساس به نرخ ارز و نیازمند به حمایت دولتی.

در مجموع، فعالان بازار باید تحلیل ساختاری را در کنار رصد روزانه قیمت‌ها قرار دهند تا تصمیم‌های خریدوفروششان با ریسک کمتر همراه باشد.

 

سؤالات متداول

۱.  چرا قیمت ورق سرد از ورق گرم بالاتر است؟

چون ورق سرد مراحل تولید بیشتری دارد و هزینه انرژی و فناوری آن بالاتر است. همچنین نوسان نرخ ارز و وابستگی به واردات باعث رشد بیشتر قیمت ورق سرد شده است.

۲. آیا فاصله قیمتی میان ورق گرم و سرد کمتر می‌شود؟

در کوتاه‌مدت بعید است، مگر اینکه عرضه ورق سرد افزایش یابد یا نرخ ارز کاهش پیدا کند. در میان‌مدت با سرمایه‌گذاری در تولید داخل احتمال کاهش وجود دارد.

۳. در شرایط فعلی کدام ورق خرید به‌صرفه‌تری دارد؟

برای پروژه‌های عمرانی، ورق گرم انتخاب اقتصادی‌تری است. اما صنایع خودروسازی و لوازم‌خانگی باید خرید ورق سرد را مرحله‌ای و با رصد بازار انجام دهند.