پروفیل زد نوع خاصی از پروفیلهای فولادی است که سطح مقطع آن مشابه حرف انگلیسی z بوده و به همین دلیل به آن پروفیل z گفته می‌شود. این نوع پروفیل اغلب در ساخت سقف، آن‌هم در سازه‌های اسکلت فلزی مورداستفاده قرار می‌گیرد و توسط تیرچه‌ها یا دیوارهای سازه پشتیبانی می‌شود. پروفیل زد هم‌چنین می‌تواند در سازه‌های چوبی جایگزین مناسبی برای تیرهای با فاصله‌ی نزدیک باشد. در ادامه به بررسی نحوه تولید، کاربرد و مزایا و معایب این نوع پروفیل خواهیم پرداخت.
پروفیل زد چیست ؟
پروفیل زد مقطعی طویل و دارای سطح مقطع به شکل حرف انگلیسی Z است که در دسته پروفیلهای باز قرار می‌گیرد. این نوع پروفیل در قسمت قاب سقف نصب شده و به‌موازات بام ساختمان قرار می‌گیرد و وظیفه آن پشتیبانی از عرشه یا ورق سقف است. پروفیلهای فلزی زد خود توسط تیرها یا دیوارها پشتیبانی میشوند. پروفیل z با نام پرلین زد یا پرلین z نیز شناخته می‌شود.
کاربرد پروفیل زد
مهم‌ترین کاربرد پروفیل زد افزایش استحکام سقف سازه‌های مختلف است. این پروفیلها را می‌توان به‌عنوان اعضای فریم ثانویه فولادی در نظر گرفت که هم در قسمت سقف و هم در پشتیبانی از دیوارها، مخصوصاً در پروژه‌هایی با مقیاس بزرگ مورداستفاده قرار می‌گیرند. ضمن اینکه، انواع پروفیل z به‌منظور کاهش فواصل عبور تیرها نیز کاربرد دارند تا با تحمل بارهای اضافی عرشه سقف، از افتادگی سقف که به‌اصطلاح به آن شکم دار شدن سقف می‌گویند، جلوگیری کنند.
از دیگر موارد مصرف و کاربرد پروفیل z می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استفاده در ساخت ریل و پایه‌ها
- ساخت فریم فلزی ثانویه
- صنایع خودروسازی و کشتی‌سازی
- ساخت سقف سوله و کارخانه‌ها
- افزایش استحکام سقف سالن‌های چندین طبقه با وزن بالا
- ساخت نرده‌های محافظ در پل‌ها، بزرگ‌راه‌ها و ریل‌های راهنمای مسیر
- سازه‌های پشتیبان از نیروگاه‌های سوخت خورشیدی
- ساخت مبلمان، انبار و قاب‌های گلخانه
مشخصات انواع پروفیل زد
برای شناخت دقیق پروفیلها و نحوه تشخیص پروفیل باکیفیت از بی‌کیفیت نیازمند اطلاع از مشخصات و خواص ساختاری آن‌ها هستیم. پروفیلهای زد بر اساس جنس و ویژگی‌های ساختاری و ظاهری به انواع مختلفی تقسیم میشوند. پرکاربردترین نوع پروفیلهای z بر اساس جنس شامل پروفیل زد فولادی، گالوانیزه و آلومینیومی هستند. اما نوع دیگری از تقسیم‌بندی وجود داشته که بیشتر موردتوجه طراحان و مهندسان قرار دارد و آن، نوع پروفیل ازلحاظ شکل ظاهری و سطح مقطع است.
انواع پروفیل z بر اساس شکل ظاهری عبارت‌اند از:
- پروفیل زد ساده یا بدون لبه
- پروفیل زد لبه دار
- پروفیل زد پانچ دار
پروفیلهای لبه دار و ساده توسط وجود یک لبه خمیده شده در قسمت انتهایی بال از یکدیگر متمایز میشوند و پروفیلهای پانچ دار نیز حاوی حفرات پانچ شده بر روی قسمت جان هستند. در پروفیل z ساده، فاصله بین دو بال پروفیل که ارتفاع نام دارد را با نماد H نشان می‌دهند. طول بال‌های بالا و پایین نیز با علامت B مشخص می‌شود و برای نشان دادن ضخامت پروفیل زد نیز از حرف T استفاده می‌شود. حال اگر پروفیل از نوع لبه دار باشد، طول لبه‌های بالا و پایین نیز در مشخصات پروفیل Z آورده شده و به ترتیب با C1 و C2 نشان داده میشوند. ابعاد استاندارد پروفیل برای یک پروفیل z لبه دار عبارت‌اند از:
- سایز بال بالا و پایین (C1,C2) حدود 50 تا 100 میلی‌متر
- سایز لبه بالا و پایین (B) حدود 15 تا 30 میلی‌متر
- ارتفاع یا حدفاصل بین بال بالا و پایین (H) حدود 100 تا 400 میلی‌متر
وزن پروفیل زد
برای محاسبه وزن پروفیل z می‌توان هم از فرمول محاسبه وزن استفاده کرد و هم به جدول وزن پروفیل زد مراجعه کرد که البته مورد دوم روش آسان‌تری بوده و خطای محاسباتی ناشی از استفاده از فرمول وزن را نیز ندارد. فرمول و جدول وزن پروفیل z در ادامه آورده شده‌اند.
مزایای پروفیل Z
تنوع بالای این محصول از نظر جنس و سایز و نیز برخی مشخصات و ویژگی‌های ساختاری منجر به کاربردهای مختلف این پروفیل شده است. ازجمله مهم‌ترین مزایای پروفیل زد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نسبت استحکام به وزن بالا
- صرفه‌جویی در هزینه تا 40 درصد نسبت به سایر انواع پروفیل
- سرعت بالای نصب و مونتاژ و باز کردن آسان
- مناسب برای استفاده در مناطق زلزله‌خیز
- قابلیت بازیافت و سازگار با محیط زیست
فرآیند تولید پروفیل z
برای ساخت پروفیل زد معمولاً از ورق‌های فولادی استفاده می‌شود. این ورق‌ها می‌توانند شامل انواع ورق‌های سیاه، روغنی و گالوانیزه باشند که بر همین اساس، کیفیت، خواص و قیمت پروفیلهای تولیدی متفاوت خواهد بود. برای تولید پروفیل z ، ابتدا ورق‌های فولادی در ابعاد و سایزهای مشخص برش داده میشوند. سپس این ورق‌های برش خورده توسط دستگاه‌های فرمینگ و با اعمال فشار دارای خمهای استاندارد میشوند و شکل مقطع پروفیل Z را به خود می‌گیرند. ایجاد این خم‌ها به سایز و ضخامت ورق اولیه بستگی ندارد.
خمهای ایجادشده نیز خود شامل دو نوع بوده که اولی شکل z را در پروفیل ایجاد کرده و خمهای بعدی به‌صورت اختیاری بوده و در قسمت لبه‌های پروفیل انجام میشوند. در صورت ایجاد خمهای ثانویه، پروفیل از نوع پروفیل زد لبه دار و در غیر این صورت از نوع ساده خواهد بود. در انتها نیز عملیات پانچ زنی متناسب با درخواست مشتری توسط کارخانه انجام می‌گیرد و اگر خریداران تمایل به خرید پروفیل z معمولی (لبه دار و ساده) داشته باشند، این مرحله انجام نخواهد شد.
علاوه بر موارد گفته‌شده، تمامی پروفیلهای z در سایزها و ابعاد مشخصی تولید میشوند و این سایز و ابعاد برای انواع مختلف پروفیل شامل پروفیل زد ساده، لبه دار و پانچ دار یکسان است. بر همین اساس، حداکثر طول برای یک پروفیل زد 16 متر، حداکثر جان در حدود 400 میلی‌متر و حداکثر بال نیز حدود 100 میلی‌متر است.
جمع‌بندی
پروفیلهای زد نوعی پروفیل فولادی با مقطع باز هستند که سطح مقطع آن‌ها به شکل حرف Z است. مهم‌ترین کاربرد این پروفیلها در ساخت سقف، صنایع خودروسازی و کشتی‌سازی، ساخت فریم ثانویه فلزی و غیره است. این دامنه گسترده از کاربرد به دلیل مزایایی همچون نسبت استحکام به وزن بالا، قیمت مناسب و سرعت نصب و باز کردن بالا است. مهم‌ترین انواع پروفیل Z نیز شامل پروفیل زد ساده، لبه دار و پرچ دار میشوند.
سؤالات متداول
1- پروفیل z چیست ؟
پروفیلهای فولادی مقطع باز با سطح مقطع به شکل حرف انگلیسی z به این نام معروفاند.
2- مهم‌ترین کاربردهای پروفیل زد چیست؟
استفاده در ساخت سقف، ساخت ریل، ساخت فریم فلزی ثانویه، صنایع خودروسازی و کشتی‌سازی و غیره.
3- انواع پروفیل Z کداماند؟
این پروفیلها بر اساس ظاهر شامل پروفیل ساده، لبه دار و پرچ دار میشوند.