معرفی چاقو سان مای و نحوه ساخت آن

تیغه‌های ژاپنی همانند داستان‌های سامورایی این کشور زیبا و جذاب زیبا هستند و مخاطب را به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهند. بسیاری از آن‌ها دست‌ساز بوده و نسبت به چاقوهای معمولی آشپزخانه و یا چاقوی طبیعت گردی تیزتر هستند و فرم لبه خود را برای مدت طولانی‌تری نگه می‌دارند. یکی از این تیغه‌های معروف، فولاد san mai است. فولاد سان مای از بسیاری جهات شبیه فولاد دمشقی است. این نوع فولاد علیرغم اینکه آهنگری شده و به‌صورت تیغه بریده می‌شود، به دلیل دوام باورنکردنی شناخته شده است و قدرت برش فوق‌العاده‌ای دارد. بااین‌حال، فرآیند ساخت فولاد سان مای کاملاً متفاوت است و منجر به مجموعه‌ای از ویژگی‌های منحصربه‌فرد می‌شود که سایر انواع فولاد فاقد آن هستند. فولاد سان مای منشأ ژاپنی دارد و هدف آن دستیابی به مشخصه‌هایی خاص در ترکیب و فرآیند ساخت آن است.

فولاد سان مای چیست؟

سان مای در واقع یک تکنیک سنتی ژاپنی برای ساخت تیغه است که شامل استفاده از سه لایه فولاد برای ساخت تیغه می‌شود. تیغه‌های ساخته‌شده از فولاد San Mai دارای یک هسته مرکزی از فولاد سخت هستند؛ درحالی‌که دو لایه بیرونی که هسته را پوشانده‌اند از فولاد نرم و انعطاف‌پذیر ساخته شده‌اند. این ترکیب عالی از فولاد سخت و نرم بهترین عملکرد برای فولاد و تیغه‌ای که از آن ساخته می‌شود به دنبال دارد و خواصی مانند لبه سخت و دوام و عمر طولانی را برای تیغه به ارمغان می‌آورد.

عبارت san mai در زبان ژاپنی به معنای "سه لایه" یا "سه چیز صاف" است که از حدود سال 1300 پس از میلاد، برای توصیف ساخت فولاد با استفاده از سه لایه مختلف استفاده شده است. تیغه‌سازان ژاپنی از مدت‌ها پیش، از این تکنیک برای ایجاد انعطاف‌پذیری و تیز بودن تیغه‌های خود استفاده می‌کردند. اصطلاح سان مای هم برای اشاره به چاقوها، تیغه‌ها یا شمشیرهای ساخته‌شده با این فولاد و هم به‌عنوان یک روش یا تکنیک برای ساخت چنین تیغه‌هایی استفاده می‌شود.

مزایای فولاد و تیغه سان مای

از مهم‌ترین مزایای فولادSan Mai که آن را به یک گزینه ایدئال برای ساخت چاقو سان مای بدل کرده است، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• برخورداری فولاد سان مای از هسته سخت و مستحکم که لبه‌های تیز را برای چاقو سان مای به دنبال دارد.
• لایه نرم‌تری که هسته فولاد san mai را احاطه کرده است، مقاومت به ضربه بسیار خوبی ایجاد می‌کند و درعین‌حال از ترک خوردن فلز سخت در مرکز تیغه جلوگیری می‌کند.
• احتمال شکستن لبه تیغه سان مای در اثر سقوط بر روی اشیای سخت و یا برخورد با اجسام سخت کمتر از سایر تیغه‌های مورداستفاده برای ساخت چاقو است.
• تکنیک ساخت San Mai به‌خودی‌خود یک مزیت است. بدین‌صورت که این روش یک لبه برش برجسته را برای تیغه فراهم می‌کند و درعین‌حال در برابر خوردگی مقاوم است.

ساخت چاقوی سان مای

چاقوهای ساخته‌شده از فولاد سان مای از خانواده چاقوهای فولادی چندلایه هستند. به‌طوری‌که هسته آن‌ها شامل یک فولاد با سختی بالا بوده که در بین دو لایه فولاد نرم قرار گرفته‌اند. چنین ترکیبی منجر به پایداری و دوام تیغه سان مای می‌شود. فولاد سخت در مرکز تیغه، لبه‌ای تیز و شفاف را برای آن به ارمغان می‌آورد که برای برش مناسب است؛ درحالی‌که فولاد ملایم‌تر اطراف آن، مقاومت در برابر ضربه تیغه را موجب می‌شود و از خرد شدن تیغه که یک مشکل رایج در تیغه‌های ساخته‌شده از فولاد سخت خالص است، جلوگیری می‌کند.

برای ساخت چاقو San Mai، فلزسازان فرآیند خاصی را طی می‌کنند که به این تیغه‌ها ویژگی‌های شناخته شده‌ای می‌بخشد. روشی که فلزسازان برای ساخت تیغه و چاقو سان مای انتخاب می‌کنند بر اساس چگالی فولاد و میزان کربن موجود در ساختار آن‌هاست. بدین منظور که از کدام فولاد برای قسمت مرکزی و از کدام برای قسمت‌های بیرونی استفاده کنند. هرچه کربن در فولاد بیشتر باشد، سختی فولاد بیشتر خواهد بود. هنگامی‌که انواع مناسب فولاد پیدا شد، فلز سخت‌تر بین دو صفحه معادل فلز ملایم‌تر قرار می‌گیرد و سپس این صفحات آهنگری می‌شوند که به اتصال آن‌ها به یکدیگر کمک می‌کند. اگر فرآیند آهنگری به‌درستی انجام شود، به هسته فولادی سخت‌تر اجازه می‌دهد تا لبه تیز را ایجاد کند؛ درحالی‌که لایه‌های بیرونی به‌عنوان پوشش‌های دفاعی عمل می‌کنند که در برابر شکستگی و ضربه مقاومت می‌کنند.

عملیات حرارتی چاقو سان مای

بهترین چاقوهای فولادی سان مای به یک عملیات نرماله کردن سه‌گانه در دمای تقریباً 80 درجه سانتی‌گراد و پس‌ازآن خنک شدن فوری در هوا نیاز دارند. در مرحله بعد، آستنیته کردن باید در همان دمای 80 درجه سانتی‌گراد انجام شود و تقریباً پنج دقیقه حفظ شود. پس از سخت شدن فولاد، عملیات تمپر کردن بر روی آن انجام می‌شود.

اچ کردن چاقو سان مای

اچ کردن یک عملیات اختیاری است که شامل حذف مقداری از فلز از روی سطح به‌صورت الگوهای مختلف می‌شود. از چنین عملیاتی برای ساخت فولاد دمشقی نیز استفاده می‌شود. برای این منظور، ابتدا قسمت‌های کربن‌زدایی شده حذف می‌شوند و سپس فرآیند اچ در کلرید آهن انجام می‌شود.

تفاوت چاقو سان مای و چاقوهای فولادی معمولی

تا اینجا در مورد تیغه و فولاد سان مای بحث شد و مشخص شد که این نوع تیغه یکی از محبوب‌ترین انواع فولاد برای ساخت چاقوهای آشپزخانه و طبیعت‌گردی است. حال این سؤال پیش می‌آید که چاقو سان مای بهتر است یا چاقوهای دیگری که در بازار موجودند؟ برای بررسی این مورد و انتخاب بین چاقو سان مای و دیگر چاقوهای رایج، توجه به نکات زیر ضروری است:

روش ساخت

اولین تفاوت بزرگ، تکنیک یا روش ساخت این تیغه‌ها است. ساختار چاقوهای معمولی از یک تکه فولاد سخت و مقاوم تشکیل شده است درحالی‌که چاقوهای ساخته‌شده به روشSan Mai از یک ساختار سه لایه بهره می‌برند. بنابراین، چاقو سان مای دارای خواص تقویت‌شده و برتری نسبت به چاقوهای فولادی معمولی است.

الزامات نگهداری

تیغه سان مای در مقایسه با تیغه فولادی پرکربن شرایط نگهداری راحت‌تری دار، مشروط بر اینکه لایه‌های بیرونی آن‌ دارای مقادیر بیشتری کروم باشد. نگهداری آسان‌تر چاقوهای San Mai به این دلیل است که محتوای کروم آن‌ها از فولاد در برابر زنگ‌زدگی محافظت می‌کند. همچنین یک مانع برای محافظت از بقیه فلز در برابر اکسیداسیون تشکیل می‌دهد. بااین‌حال، باید گفت که چاقوهای ساخته‌شده از فولاد ضد زنگ کمتر مستعد زنگ‌زدگی هستند و حتی از اکثر چاقوهای San Maiنیز الزامات نگهداری آسان‌تری دارند. از دیگر چاقوهای پرطرفدار که رقابت شدیدی با فولاد سان مای و دمشقی دارند می‌توان به چاقوهای ساخته‌شده از فولاد فنر و دیگر فولادهای ابزار نام برد که سختی و استحکام بالایی دارند.

سختی و استحکام

چاقوها باید به اندازه کافی سخت باشند که بتوانند لبه خود را هنگام برخورد با اشیای سخت حفظ کنند. از سوی دیگر، آن‌ها همچنین باید از استحکام ضربه‌ای و چقرمگی مناسبی بهره‌مند باشند تا در برابر شکستگی در اثر ضربه مقاومت کنند. چاقوهای فولادی تک لایه که اغلب از مقادیر بیشتری کربن در ساختار خود بهره می‌برند، سخت‌تر بوده و شکننده‌تر از تیغه‌های سان مای هستند. اما چاقوهای سان مای که ترکیبی از لایه‌های فولادی سخت و نرم را در کنار هم دارند، ترکیب مناسبی از سختی و استحکام بالا و نیز چقرمگی و مقاومت به ضربه مناسب را ارائه می‌دهند.

جمع‌بندی

فولاد سان مای نه‌تنها یک تیغه بسیار کاربردی و بادوام برای ساخت چاقو و شمشیر است، بلکه یک اثر هنری واقعی است. الگوی منحصربه‌فرد لایه‌ای آن، که طی فرآیندی دقیق و زمان‌بر شکل گرفته است، هم از نظر بصری خیره‌کننده بوده و هم گواهی بر مهارت سازنده آن است. چه یک کلکسیونر، یک سرآشپز یا یک رزمی‌کار باشید، نمی‌توانید جذابیت یک تیغه فولادی سان مای را انکار کنید. این نوع فولاد این یک شاهکار واقعی است که زیبایی هنرهای سنتی و قدرت متالورژی مدرن را به نمایش می‌گذارد.