خاموت چیست ؟ بررسی نقش مهم خاموت در انواع سازه
دسترسی سریع به محتوای مقاله
آیا تابه‌حال اصطلاح خاموت به گوش شما خورده است؟ خاموت چیست و چه کاربردی دارد؟ خاموت ها جزو کدام دسته از مقاطع ساختمانی قرار می‌گیرند؟ خاموت‌ها قاب‌هایی هستند که از میلگرد فولادی با مقاومت بالا ساخته میشوند. این میلگردها، با استفاده از نوعی ماشین خم میشوند و به یک قفس آرماتور تبدیل می‌شود.
خاموت به‌عنوان آرماتور عرضی که عمود بر آرماتور طول است، در طول ستون‌های بتنی قرار می‌گیرد. بسته به کاربرد، خاموت ها در انواع مختلفی ساخته میشوند. خاموت ها، از بتن حمایت کرده و آن را در یک شکل نگه می‌دارند. قیمت خاموت بسته به نوع میلگرد و مقداری که در آن استفاده می‌شود، متفاوت است. اگر قصد خرید میلگرد را دارید، پس از کلیک روی تصویر زیر اقدام به خرید نمایید. قیمت میلگرد تمام کارخانه‌ها در لیست صفحه لینک شده، به‌روزرسانی شده است.
خاموت چیست ؟
خاموت یک حلقه بسته از میلگرد است که برای نگهداری میلگردهای اصلی در ساختار بتن استفاده می‌شود. به عبارتی، به خاموت ها، میلگرد عرضی نیز گفته می‌شود. در یک ستون بتنی، وظیفه خاموت حمایت میلگردهای اصلی در برابر لرزش است. هنگامی‌که در تیرآهن مورداستفاده قرار می‌گیرد، این حلقه‌ها به‌عنوان میلگرد عرضی یا متقاطع شناخته می‌شود زیرا از مقاومت برشی جلوگیری می‌کند. بسته به نوع طراحی و شکل اجزای تحمل بار، شکل خاموت می‌تواند متفاوت باشد که شامل مدور، چندضلعی و خاموت U شکل و... میشوند. بااین‌حال، شکل معمولی استفاده‌شده در سازه معمولی، مستطیل یا مربع است. اندازه خاموت با توجه به کاربرد آن تغییر می‌کند.
خاموت یکی از انواع میلگرد است. میلگردها را بر اساس کاربرد و شکل ظاهری به دسته‌های مختلفی تقسیم میشوند که هرکدام در صنعت ساختمان کاربرد خاص خود را دارند. با انواع میلگرد و کاربردهای آن بیشتر آشنا شوید.
اهمیت خاموت در ساختار بتن چیست ؟
بتن‌ریزی برای ساخت ستون‌های اصلی ساختمان یک امر رایج در هر ساخت‌وساز محسوب می‌شود. خاموت ها در ساختار این بتن به دور میلگردهای عمودی قرار می‌گیرند و علاوه بر استحکام‌بخشی به بتن، در تقویت ستون‌های سازه نیز نقش دارند.
نقش خاموت در ستون چیست ؟
ستون‌های بتنی را با اضافه کردن خاموت می‌توان قوی‌تر ساخت. وظیفه خاموت افزودن قدرت به ستون‌های بتنی است. اگرچه بتن خودش قوی است، اما با میلگردهای فولادی که در طول آن به کار می‌رود، قوی‌تر هم می‌شود. برای اطمینان از اینکه این ماده مرکب تا حد ممکن قوی است، مهندسین از فولاد ضدزنگ برای ساخت خاموت استفاده می‌کنند. این کار به استحکام بتن مخلوط در برابر شکست کمک می‌کند. با توجه به نقش خاموت در تیرآهن و بتن لازم است که در خرید این مقطع فولادی اطلاعات بیشتری داشته باشید.
خاموت اغلب همراه با میلگرد فولادی استفاده می‌شود. این میلگرد در داخل قالب قرار داده می‌شود، به‌طوری‌که وقتی داخل آن ریخته می‌شود، میلگردها به‌عنوان استخوان‌های فولادی بتن شناخته میشوند. میلگردها توسط خاموت در یکجا قرار می‌گیرند. وجود خاموت در ساختار ستون تضمین می‌کند که میلگرد در حالت عمودی با سطح زمین تثبیت شود و حداکثر مقدار استحکام را به ستونی که در آن قرار دارد، می‌دهد.
کاربرد خاموت در صنعت چیست ؟
در ادامه این بخش، به نکات قابل‌توجهی پیرامون اینکه چرا در صنایع ساخت‌وساز از خاموت استفاده می‌شود اشاره خواهد شد. همان‌طور که گفته شد، از خاموت برای نگهداری میلگردهای اصلی در ساختار بتن استفاده می‌شود. به این صورت باعث افزایش مقاومت کلی و تقویت ساختمان یا سازه می‌شود. برای دریافت اطلاعات بیشتر مقاله کاشت میلگرد در بتن را مطالعه کنید.
• افزایش مقاومت فشاری ستون
خاموت‌ها مقاومتی را فراهم می‌کنند که از استحکام مهم‌تر است. بتن و میلگرد، باری که از بالا به روی ستون وارد می‌شود را تحمل می‌کنند. از خاموت ها در تیرآهن‌ها هم استفاده می‌شود.درواقع نقش خاموت در تیرآهن، در استحکام‌بخشی به ستون است.
• بهبود انعطافپذیری ستون
خاموت ها مانع از شکسته شدن ستون‌ها میشوند و از این طریق به بهبود انعطافپذیری آنها کمک می‌کنند.
• جلوگیری از خم شدن میلگرد در بتن
خاموت در طول میلگردهای اصلی، در برابر نیروی برشی مقاومت کرده و از خمش میلگردها جلوگیری می‌کند.
• جلوگیری از حرکت میلگرد در زمان بتن‌ریزی
در هنگام ساختن ستون، ابتدا میلگردهای اصلی قرار داده میشوند و سپس بتن ریخته می‌شود. به همین دلیل ممکن است میلگردها از جای خود حرکت کنند. استفاده از خاموت در ساختار ستون، میلگردها را محکم نگه‌داشته و از حرکت میلگردها جلوگیری می‌کند.
• بهبود عملکرد میلگرد در ستون
میلگردها به‌تنهایی ممکن است نتوانند تمام نیروی وارد بر ستون را تحمل کنند. به همین دلیل از خاموت استفاده می‌شود. جالب است بدانید که خاموت‌ها مانند تاندون عمل می‌کنند. بدین گونه که زمانی که فشار و پیچش وجود دارد، همه‌چیز را باهم نگه می‌دارند.
انواع خاموت
خاموت ها بر اساس تغییر در سطح مقطع ستون‌ها، تعداد میلگردهای طولی و ظرفیت تحمل بار طراحی‌شده‌اند. انواع خاموت های اصلی مورداستفاده در ستون عبارت‌اند از:
- خاموت سنتی یا ساده (معمولی)
- خاموت مهندسی
- خاموت مارپیچ
- خاموت سلولار
- خاموت ربات
- خاموت تنگ بسته یا خاموت حلقه بسته
- خاموت تنگ باز یا خاموت حلقه باز
خاموت سنتی یا خاموت ساده چیست ؟
این نوع خاموت از مهم‌ترین و پرکاربردترین نوع خاموت در ساخت‌وساز به شمار می‌رود. سطح مقطع مربع شکل و وجود زاویه 90 درجه در گوشه‌ها، از مشخصه‌های اصلی خاموت سنتی است. خاموت ساده به‌وسیله اهرم و به‌صورت دستی قابل ساخت است. خاموت های سنتی یا ساده نوعی خاموت معمولی محسوب میشوند.
خاموت مهندسی چیست ؟
خاموت مهندسی مشابه با خاموت ساده یا سنتی، بر اساس نوع خمش تعریف می‌شود. در خاموت مهندسی، زاویه خمش میلگرد 45 یا 135 درجه است اما همانند خاموت ساده، سطح مقطع مربعی دارد.
خاموت مارپیچ
خاموت مارپیچ درواقع میلگردی است که به‌صورت مارپیچی به دور یک سری میلگردهای طولی پیچیده شده است. برای ساخت انواع خاموت مارپیچ از دستگاه CNC و قالب‌های مختلف استفاده می‌شود.
خاموت سلولار
این نوع خاموت، جدیدترین و پیشرفته‌ترین نوع از انواع خاموت ها است که مطابق با استاندارد Pi-SYSTEM ساخته می‌شود. مزیت استفاده از خاموت سلولار در جبران ضعف استحکام کششی میلگردهای طولی در هنگام تنش‌هایی مانند زلزله و جلوگیری از خمش آن‌هاست. بنابراین، استحکام بیشتری را برای بتن به ارمغان می‌آورند.
خاموت ربات
خاموت ربات بسیار مشابه با خاموت مارپیچ است. اما وجود یک مقطع مربع شکل در یک گوشه آن، خاموت ربات را از خاموت مارپیچ متمایز می‌کند. این نوع خاموت نیز توسط دستگاه CNC ساخته می‌شود.
خاموت تنگ بسته
دسته‌بندی خاموت ها ازنظر شکل ظاهری مقطع، آنها را به دو نوع رایج خاموت تنگ بسته و خاموت تنگ باز تقسیم می‌کند. خاموت های تنگ بسته اغلب برای تحمل نیروهای پیچشی به کار می‌روند. در مواقعی که قرار است تیرهای بتن مقادیر بالایی از نیروهای پیچشی را تحمل کنند، استفاده از خاموت تنگ بسته در اولویت است. به خاموت تنگ بسته، خاموت حلقه بسته نیز گفته می‌شود.
خاموت تنگ باز
خاموت تنگ باز یا خاموت حلقه باز، نوعی خاموت با سطح مقطع باز است. این نوع خاموت خود به سه شکل قلاب یا تک شاخه، رکابی یا دو شاخه و چند شاخه تقسیم می‌شود. کاربرد اصلی خاموت تنگ باز در مقابله با نیروی برشی است و درجایی که تأثیر نیروی پیچشی کمتر است، می‌توان از آن بهره برد. خاموت u شکل که همان خاموت رکابی است، در دسته خاموت های تنگ باز قرار می‌گیرد.
ضوابط استفاده از خاموت در ساختمان
بر اساس مبحث نهم از مقررات ملی ساختمان که مربوط به طرح و اجرای ساختمان‌های بتن آرمه است، استفاده از خاموت ها شرایطی دارد که به شرح زیر است:
• طول ناحیه بحرانی خاموت
این طول باید از یک سری حداقلی‌ها و الزامات پیروی نماید. طول ناحیه بحرانی خاموت نباید از یک‌ششم ارتفاع آزاد ستون کمتر باشد. بزرگ‌تر بودن طول بحرانی از ضلع بزرگ‌تر مقطع مستطیلی ستون، بزرگ‌تر بودن از قطر ستون و نیز حداقل اندازه آن به مقدار 450 میلی‌متر، ازجمله این شرایط است.
• الزامات خاموت بسته شامل فاصله از ناحیه بحرانی
فاصله خاموت ها در ناحیه بحرانی نباید از 24 برابر قطر خاموت کمتر باشد. حداقل فاصله آن 300 میلی‌متر و اندازه آن حداقل 8 برابر قطر کوچک‌ترین میلگرد طولی باشد. ضمن اینکه، اندازه آن باید از نصف کوچک‌ترین ضلع مقطع ستون بیشتر باشد.
• الزامات مربوط به فاصله خاموت ها از نقاط فشاری
این فاصله نباید از 36 برابر قطر میلگرد خاموت و 12 برابر قطر کوچک‌ترین میلگرد طولی، بیشتر باشد. حداکثر این فاصله مجاز 250 میلی‌متر باشد و نیز از کوچک‌ترین بعد عضو فشاری هم کمتر باشد.
خاموت کاری و نحوه چیدمان خاموت ها
مقررات ملی ساختمان، نحوه چیدمان خاموت ها را نیز به‌طور دقیق تشریح کرده است. بر این اساس، خاموت ها ازنظر تعداد میلگردهای طولی، فاصله بین میلگردهای طولی و غیره به شکل‌های متفاوتی چیده میشوند. اولین قاعده، قرارگیری حداقل یک میلگرد طولی در هر گوشه از خاموت است. ضمن اینکه، لازم است تا میلگردهای طولی به‌صورت یکی در میان خاموت داشته باشند. در این حالت، استفاده از میلگرد سنجاقی مناسب است. نحوه خاموت کاری بر اساس فاصله بین میلگردهای طولی نیز متفاوت است. در شکل‌های زیر، نحوه خاموت گذاری برای انواع فواصل و تعداد میلگردهای طولی شرح داده شده است.
سؤالات متداول
1- خاموت چیست؟
خاموت یک حلقه بسته یا باز از میلگرد است که به آن میلگرد عرضی نیز گفته می‌شود.
2- انواع خاموت کدام اند؟
خاموت ها بر اساس شکل مقطع، تعداد میلگردهای طولی بهکاررفته در ستون، نحوه تولید و میزان تحمل بار، به انواع مختلفی تقسیم میشوند.
3- کاربرد خاموت چیست؟
خاموت ها بهمنظور افزایش مقاومت فشاری، بهبود انعطافپذیری، جلوگیری از خمش میلگردها و جلوگیری از حرکت آنها بهکاربرده میشوند.