فاکتورهای مؤثر بر هزینه باربری میلگرد و تیرآهن در بازار ایران
دسترسی سریع به محتوای مقاله
هزینه حمل و نقل میلگرد و تیرآهن در بازار ایران مانند سایر مقاطع تابع مجموعهای از عوامل فنی، اقتصادی و لجستیکی است. چون هر دو این مقاطع طویل فولادی از محصولات سنگین و حساس به نحوهی بارگیری و نوع ناوگان هستند، بسیاری از فاکتورهای تعیینکنندهی کرایه برایشان مشترک است. در ادامه، بر اساس تجربهی بازار و رویههای رسمی حمل فولاد، این عوامل را مرور میکنیم:
۱. نوع وسیله نقلیه و ظرفیت حمل
انتخاب ناوگان مناسب اولین و مهمترین عامل هزینه است.:
- خاور یا کامیونت: برای بارهای سبک و شاخههای کوتاه (۳ تا ۵ تن) مناسب است اما بهدلیل ظرفیت پایین، کرایه هر تن بالاتر محاسبه میشود.
- کامیون تک (۶ چرخ): برای بارهای حدود ۸ تا ۱۰ تن استفاده میشود. در مسیرهای کوتاه مقرونبهصرفه است، اما برای تیرآهن ۱۲ متری استاندارد نیست.
- کامیون جفت (۱۰ چرخ): ظرفیت ۱۴ تا ۱۵ تن دارد و برای بارهای نیمهسنگین میلگرد مناسبتر است؛ ولی همچنان برای تیرآهنهای بلند توصیه نمیشود.
- تریلی کفی: اصلیترین وسیله حمل در بازار آهن ایران است؛ مخصوص بارهای ۲۰ تا ۲۴ تن و شاخههای ۱۲ متری. بهترین گزینه برای حمل همزمان میلگرد و تیرآهن در تناژ بالا به شمار می رود.
- تریلی چادری (ترانزیت): زمانی استفاده میشود که شرایط آبوهوایی (باران یا گردوغبار) نگرانکننده باشد. حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد هزینه بیشتری نسبت به کفی دارد.
- کمرشکن یا بوژی: ویژهی محمولههای فوقسنگین یا طولی بیش از حد مجاز است و نیاز به مجوز «بار ترافیکی» دارد؛ کرایه آن چند برابر تعرفه معمول است.
۲. مسافت، نوع مسیر و شرایط جادهای
نرخ باربری بر اساس فرمول تن-کیلومتر محاسبه میشود. مسیرهای طولانیتر یا کوهستانی، کرایه بیشتری دارند. جادههای ناهموار، شیبدار یا فاقد خدمات (مثل بخشی از مسیرهای کرمانشاه یا کهگیلویه) معمولاً با ضریب افزایش کرایه همراهاند.
۳. هزینه سوخت، وضعیت ناوگان و اعتصابات صنفی
در سال ۱۴۰۴ افزایش هزینه سوخت و اعتصاب رانندگان در برخی استانها، یکی از دلایل اصلی نوسان کرایه بود. کمبود تریلی کفی در فصلهای اوج کار باعث میشود کرایهها تا ۳۰ درصد بالاتر از تعرفه مصوب محاسبه شوند.
۴. زمان، فصل و وضعیت بازار ساختوساز
در ماههای پرتقاضا (اردیبهشت تا مهر)، هزینه حمل تیرآهن و میلگرد معمولاً رشد میکند. در زمستان یا دورههای رکود پروژههای عمرانی، نرخها کاهش نسبی دارند. در تعطیلات رسمی یا ایام پیک بار، افزایش ۱۰ تا ۲۰ درصدی کرایه کاملاً طبیعی است.
۵. شرایط بارگیری و تخلیه
- وجود جرثقیل یا لیفتراک در مبدأ و مقصد هزینه را کاهش میدهد.
- در صورت نبود تجهیزات، راننده «حق بارگیری دستی» یا «حق توقف» مطالبه میکند.
- تأخیرهای طولانی در تخلیه معمولاً ساعتی محاسبه میشود و به هزینه نهایی اضافه خواهد شد.
۶. بیمه و نوع قرارداد حمل
بارهای فولادی با ارزش بالا، باید تحت پوشش بیمه باربری داخلی باشند. همچنین، مشخص بودن نوع قرارداد (تحویل درب کارخانه یا محل پروژه) تعیین میکند که هزینه حمل و بیمه بر عهدهی کدام طرف است.
۷. هزینههای جانبی و شرایط برگشت ناوگان
- عوارض آزادراه، باسکول، و مجوز بار ترافیکی از جمله هزینههای جانبی متداولاند.
- در مسیرهایی که بار برگشتی وجود ندارد (مثلاً تهران به چابهار یا بندرعباس به شمال)، رانندگان معمولاً کرایه برگشتی را هم مطالبه میکنند.
در مجموع، هزینه حمل میلگرد و تیرآهن در بازار ایران بیش از هر چیز به نوع وسیله، مسافت، فصل کاری، وضعیت سوخت و نحوهی بارگیری بستگی دارد. تریلی کفی بهعنوان ناوگان استاندارد حمل محصولات فولادی، تعادل خوبی میان ظرفیت، ایمنی و قیمت دارد. اما خریداران حرفهای همیشه قبل از ثبت سفارش، شرایط مسیر و هزینههای جانبی را بررسی میکنند تا از نوسان قیمت و تأخیر در پروژه جلوگیری شود.
فاکتورهای مؤثر بر هزینه حمل کویل ورق فولادی در بازار ایران
حمل کویل ورق (ورق رولشده) در مقایسه با میلگرد و تیرآهن شرایط کاملاً متفاوتی دارد، چون این مقطع هم وزن بالایی دارد، هم مرکز ثقل متمرکز و خطر جابهجایی آن در مسیر زیاد است. از همین رو انتخاب ناوگان مناسب، تجهیزات ایمنی و نحوه بارگیری در هزینه نهایی حملونقل نقش تعیینکننده دارند. در ادامه، مهمترین فاکتورهای مؤثر بر کرایه حمل کویل در بازار ایران را مرور میکنیم:
۱. نوع وسیله نقلیه و تجهیزات مهار بار
- تریلی کفی مخصوص کویل (C–Coil Trailer): استانداردترین وسیله برای حمل کویل است. این تریلیها دارای گودی مرکزی (Bowl) هستند تا کویل درون شیار قرار گیرد و در زمان حرکت تکان نخورد. کرایه این تریلیها معمولاً ۱۰ تا ۱۵ درصد بالاتر از تریلی کفی معمولی است.
- تریلی کفی ساده: در صورت نبود تریلی مخصوص، میتوان از کفی معمولی استفاده کرد ولی باید از پایه چوبی V شکل یا قفسه فلزی برای مهار کویل استفاده شود. هزینه تجهیزات مهار به کرایه اضافه میشود.
- تریلی ترانزیت یا چادری: در فصل بارندگی یا مسیرهای پرگردوغبار، استفاده از تریلی پوشیده رایج است که معمولاً ۵ تا ۱۰ درصد کرایه بیشتر دارد.
- کامیون جفت (۱۰ چرخ): برای حمل یک یا دو کویل کوچک با وزن مجموع تا ۱۵ تن قابلاستفاده است، ولی برای کویلهای سنگین کارخانهای مناسب نیست.
۲. وزن و تعداد کویلها
کویلها معمولاً بین ۵ تا ۳۰ تن وزن دارند. هر چه کویل سنگینتر باشد، نیاز به تریلی با محورهای قویتر و تجهیزات مهار تخصصیتر دارد. بارهای بالای ۲۴ تن نیازمند مجوز حمل سنگین هستند.
۳. مسافت و نوع مسیر
هزینه حمل طبق فرمول تن-کیلومتر محاسبه میشود، اما برای کویلها به دلیل حساسیت بار، در مسیرهای طولانی (بیش از ۵۰۰ کیلومتر) معمولاً ضریب ایمنی یا اضافهنرخ ۵ تا ۱۰ درصدی لحاظ میشود. مسیرهای دارای شیب یا پیچوخم زیاد (مثل جاده اصفهان–شمال) هم ضریب افزایشی دارند.
۴. ایمنی، بیمه و مسئولیت بار
- کویلها به دلیل وزن بالا، اگر در مسیر جابهجا شوند میتوانند خسارتهای سنگینی به راننده یا خودرو وارد کنند.
- به همین دلیل، بیمه باربری داخلی برای کویلها معمولاً با حق بیمه بالاتری (نسبت به میلگرد یا تیرآهن) صادر میشود.
- بیمه با کلوز A یا B توصیه میشود تا خسارات ناشی از واژگونی یا سقوط کویل را پوشش دهد.
۵. هزینه سوخت، شرایط اقتصادی و وضعیت رانندگان
در سالهای اخیر، بهویژه در ۱۴۰۴، افزایش نرخ گازوئیل و اعتصاب رانندگان موجب شد کرایه حمل کویلها در برخی مسیرها تا ۳۰ درصد رشد کند. تریلیهای مخصوص کویل به دلیل وزن خالی بیشتر، مصرف سوخت بالاتری دارند که در تعرفه لحاظ میشود.
۶. زمان و فصل حمل
در فصول سرد یا بارانی، تقاضا برای تریلیهای چادری بیشتر است و بهدلیل محدودیت ناوگان، هزینهها افزایش مییابد. در تابستان، بهخصوص در زمان اوج حمل از کارخانههای فولاد مبارکه و هرمزگان، رقابت برای رزرو تریلیهای مخصوص باعث افزایش نرخها میشود.
۷. شرایط بارگیری و تخلیه
- کویلها باید با جرثقیل سقفی یا بازویی با قلاب مخصوص (C-Hook) جابهجا شوند.
- اگر در محل بارگیری یا تخلیه چنین تجهیزاتی وجود نداشته باشد، راننده هزینهی کرایه جرثقیل سیار یا «حق توقف» مطالبه میکند.
- هر ساعت معطلی بیش از زمان عرف (معمولاً ۲ ساعت) شامل جریمهی توقف است.
۸. تعداد مقصد و نحوه تخلیه
در صورتی که کویلها در چند مقصد مختلف تخلیه شوند، کرایه بر اساس تعداد تخلیهها و فاصله بین مقاصد افزایش مییابد.
در بازار ایران، هزینه حمل کویل ورق فولادی بیشتر از سایر مقاطع فولادی است، چون به ناوگان ویژه، تجهیزات مهار اختصاصی و بیمه سنگینتر نیاز دارد. خریداران حرفهای معمولاً قبل از سفارش، وزن هر کویل، مسیر، و نوع تریلی موردنیاز را مشخص میکنند تا هم ایمنی حمل تضمین شود و هم از افزایش ناگهانی کرایه جلوگیری گردد. در یک جمله: برای حمل کویل، «انتخاب درست ناوگان» به معنای صرفهجویی در هزینه و اطمینان از سلامت بار است.
